سرجمع

بررسی موارد مورد دعاوی در قراردادهای سرجمع

عدم توانایی پیش بینی سود پیمانکار در اعتبار پروژه

شرایط زمین

در بند ۲ صفحه ۲ این بخشنامه مناسب بودن زمین برای اجرای پروژه مورد نظر و تملک قطعی آن و رفع معارض کامل زمین و. … ذکر شده است ولی بخش عمده‌ای از پروژه‌های طرح‌های عمرانی در هنگام برآورد و یا انعقاد قرارداد فاقد زمین هستند. در چنین مواقعی عدم آگاهی از موقعیت و عوارض زمین ممکن است موجب تغییرات در نقشه و مشخصات پروژه شود که موجب نقص در برآورد پیشنهادی پروژه میشود.

تعیین مدت زمان اجرای پروژه توسط کارفرما

مطابق بند ۴ صفحه ۴ بازه زمانی اجرای پروژه‌های منعقد شده با این نوع قرارداد با توجه به زیربنای اجرای آن، توسط کارفرما محدود می‌شود. و برای این محدودیت ایجاد شده هیچ مبنای دقیق و علمی بیان نشده است.

شاخص‌های تعدیل نا‌مناسب جهت به هنگام نمودن برآورد

در تبصره ۲ صفحه ۳ از این بخشنامه برای منظور نمودن شاخص‌های تعدیل در جهت به هنگام نمودن برآورد تا زمان مورد نظر را برای دوره‌هایی که شاخص تعدیل ابلاغ نشده است، از نسبت رقم آخرین دوره سه ماهه ابلاغی به دوره سه ماهه مشابه سال قبل آن (‌که مبین تغییرات آخرین چهار دوره سه ماهه متوالی ابلاغی است)، استفاده شده است. این روش برای کشوری که تورم آن خطی و متناسب با شیب یکنواخت باشد اشکالی ندارد ولی با توجه به اینکه در کشور ما نوسانات قیمت خیلی شدید است و هیچ قیمتی قابل پیش بینی نیست و افزایش قیمت‌ها سینوسی و تابع عوامل داخلی و خارجی زیادی است، روشی متناسب و منطقی‌تر را مطالبه می‌کند.

کوتاه بودن مدت حسن انجام کار

مطابق ماده ۵ این بخشنامه، حسن انجام کار کلیه عملیات موضوع پیمان از تاریخ تحویل موقت برای مدت ۱۲ ماه شمسی از طرف پیمانکار تضمین می‌شود. این ضعف تا حدودی موجب سهل انگاری پیمانکاران در کیفیت اجرا و تهیه مصالح پروژه‌ها شده است که با توجه به هزینه زیاد اجرای پروژه‌ها و مشکلات خاص تامین اعتبار آنها، عدم تغییر مدت زمان حسن انجام کار در قراردادها تامل برانگیز است.

با توجه به این که شرکت در مناقصه دارای هزینه‌هایی همچون تهیه ضمانت نامه، آنالیز و. .. است، در ماده ۱۰ این بخشنامه هیچگونه راهکاری برای جبران خسارت ناشی از منتفی شدن پیمان پیش بینی نشده است.

مطابق ماده ۱۲ ‌هرگاه کارفرما در پرداخت پیش پرداخت‌ها و یا پرداخت‌های موقت تاخیر نماید، به منظور جبران خسارات ناشی از تاخیر در تادیه اصل بدهی، کارفرما معادل ۱۵ درصد (سالانه) در مبلغی که پرداخت آن به تاخیر افتاده، متناسب با مدت تاخیر، به پیمانکار پرداخت می‌نماید. می‌توان گفت رقم ۱۵ درصد سالانه به منظور جبران خسارت پیمانکار، با توجه به شرایط تورم امروز، مبلغی غیر قابل جبران است و راهکاری غیر علمی است.

در ماده ۱۲، سقف مبلغ کارهای جدید ابلاغی که بهای واحد آنها در فهرست بهای منضم به پیمان موجود نیست، را به حداکثر ۱۰ درصد مبلغ اولیه پیمان، محدود کرده است و برای مواقعی که این مبلغ بیشتر از ۱۰ درصد شود، پیش بینی انجام نشده است.

در پیوست ۵ این بخشنامه روش محاسبه ما به التفاوت نرخ فولاد و سیمان ذکر شده است ولی راه حلی برای جبران خسارت تاخیر در ابلاغ این پیوست بیان نشده است.

تضمینی در مورد حجم کار مورد نظر وجود نداشته و احتمال منتفی اعلام شدن آن نیز از طرف کارفرما متصور است و روشی برای جبران خسارت ناشی از آن ارائه نشده است.

بیشتر توضیحات فهرست بها منضم به قرارداد براساسپیشرفت کاری است که توسط پیمانکار می‌بایست انجام شود. در صورتی که این قرارداد براساس مقادیر و احجام برآورد شده است.

در صورت اعمال ماده ۴۸ شرایط عمومی پیمان، خاتمه پیمان عواقب غیر قابل پیش بینی و جبران ناپذیری خواهد داشت. مطابق شرایط عمومی پیمان، پرداخت تجهیز کارگاه متناسب با پیشرفت کار است نه متناسب با میزان تجهیز شده، در صورتی که در این قرارداد تجهیز کارگاه با توجه به ساختار شکست کار به صورت درصدی پرداخت می شود، که این موجب زیان پیمانکار می‌شود. زمانی که عملیاتی نا‌تمام باقی می‌ماند و قرارداد خاتمه داده می‌شود، پیمانکار خلع شده و پیمانکار جدید در قبال نقایص موجود در آن کارها متعهد نبوده و هر کدام ایراد را به گردن دیگری می‌اندازند و همچنین پیمانکار مخلوع تا زمان مشخص شدن مطالباتش کارگاه را ترك نخواهد کرد که باعث طولانی شدن روند اجرای پروژه می‌شود و با توجه به پر شدن ظرفیت کاری پیمانکار امکان شرکت آن در دیگر مناقصات وجود ندارد. عملیات باقیمانده پروژه نیز معمولاً با هزینه‌ای بیشتر توسط پیمانکار تکمیل کننده، انجام می‌شود.

راهکارها‌ی قرارداد سرجمع‌

نگارش صحیح متن قرارداد

‌متن قرارداد تنها مرجع قانونی و مشترکی است که طرفین قرارداد در طول تمامی مراحل اجرای پروژه می‌توانند آن را مبنای مراجعه و استناد قرار بدهند. لذا شیوایی و روانی ادبیات بکار فته در آن و پرهیز از بکار بردن اصطلاحات دارای ابهام، شرح و توضیح عبارت‌های پر اهمیت و مبهم کمک بسیاری به درك درست مفاد قرارداد و کاهش تنش‌ها خواهد کرد.

برگزاری جلسات مشترك بیین طرفین با بازخوانی متن قرارداد

طرح سوالات و ابهامات طرفین، یافتن راهکار و جواب‌های مناسب برای آنها و همچنین تهیه مستندات از این جلسات از طرح دعاوی بی پایه بخصوص از سوی پیمانکاران جلوگیری کرده و راهکار مناسبی برای پیگیری مطالبات قانونی طرفین است.

مستند سازی

سیستم اطلاعات مدیریت پروژه با تهیه، گردآوری، ثبت و نگهداری اطلاعات مراحل مختلف پروژه و پردازش، طبقه بندی، تحلیل آنها، گزارش‌های لازم برای مدیر پروژه به او در به تحقق رسانیدن اهداف پروژه یاری می‌رساند. تهیه منسجم مدارك قراردادی و پروژه و کاربرد به موقع آنها در طرح ادعا یا پاسخگویی به ادعاها، می‌تواند موثر واقع شود. داشتن الگوریتمی مناسب جهت ثبت وقایع و آنالیز تاخیرات نیز مفید است.

مدت زمان اجرای پروژه‌ها

با روش‌های علمی با هماهنگی پیمانکار تهیه شود و یا اینکه تهیه برنامه زمانی اجرای پروژه توسط پیمانکار، به عنوان سند در اسناد مناقصه مطالبه شود.

جهت به هنگام نمودن برآوردها از شاخص‌های به روزتر و مناسب‌تر و یا از قیمت‌های روز مصالح و دستمزدها نسبت به دوره‌های قبل استفاده شود.

به منظور افزایش عمر مفید پروژه‌ها و بهبود کیفیت آنها و همچنین تعهد بیشتر عوامل اجرایی پروژه ها، مدت حسن انجام کار را افزایش داد.

به منظور جبران خسارات مالی پیمانکار در مواردی که ناشی از قصور کارفرما است می‌توان از نرخ تورم نقطه‌ای مصالح، دستمزد و یا دیگر تعرفه‌های مرتبط با نوع کار استفاده کرد.

قبل از انجام برآورد هزینه پروژه، اقدامات لازم به منظور تهیه و تدارك زمین مورد نیاز پروژه انجام شود و یا در مواردی که زمین قبلاً تهیه نشده است، بخشی از اعتبار پروژه جهت تهیه زمین تخصیص داده شود.

در صورت منتفی شدن پیمان خسارات متحمل شده توسط پیمانکار طبق مستندات قانونی از سوی کارفرما جبران شود.

به منظور جبران خسارات ناشی از تاخیر در پرداخت و یا پیش پرداخت‌ها می‌توان از نرخ تورم مقطع زمانی که تاخیر در آن واقع شده است استفاده نمود.