چاهها
در شهرها و اماکنی که سیستم جمع آوری آب‌های سطحی، آب باران و فاضلاب به وسیله لوله و تصفیه و هدایت پساب آنها به رودخانه‌ها، مزارع و مانند اینها پیش بینی و اجرا نشده، ناگزیر از چاه‌های جذبی استفاده می‌شود. بهره برداری از چاه‌های جذبی در مناطقی امکانپذیر است که سطح آب‌های زیرزمینی حداقل ۵ متر از زمین طبیعی، پایین‌تر باشد. در محل‌هایی که چاه‌های جذبی حفر می‌شود، به دلیل نفوذ فضولات انسانی و مانند آن، نباید در پیرامون آن چاهی برای مصارف آشامیدنی حفر شود. در مناطقی که سفره آب زیرزمینی بالاست، استفاده از چاه جذبی مناسب نبوده و باید به روش‌های دیگر نظیر احداث سپتیک تانک و یا لوله کشی و ایجاد تصفیه خانه عمل نمود. از داخل کردن روغن و مواد حل نشدنی به داخل چاه، باید خودداری نمود، زیرا این قبیل مواد چشمه‌های چاهها را پر کرده و پس از مدتی عدم نفوذ فاضلاب موج به پر شدن انباره‌ها، ریزش سقف انباره‌ها و فروکش کردن چاهها خواهد شد.
موقعیت و مشخصات چاهها
چاهها نباید در زیر و نزدیک ستون‌ها و دیوارهای باربر قرار گیرد (مگر با به کارگیری تدابیر لازم). چاه باید در محل مناسب حفر شود، به طوری که بعداً بازرسی و بازنگری احتمالی چاه به سهولت امکانپذیر باشد. حفر انبارهای چاه نیز باید به نحوی صورت گیرد که حتی المقدور در زیر دیوارها و ستون‌ها قرار نگرفته و به حریم اراضی مجاور و غیر ، نیز تجاوز نشود. چاه‌های آب و فاضلاب باید حتی المقدور در محوطه‌های باز حفر شوند.
تقویت سطوح ریزشی چاهها
چنانچه میله چاه ریزشی باشد، باید توجه کرد که آیا یک رگه با ضخامت معین ریزش می‌کند یا میله در تمام عمق ریزشی است، در هر حال باید با تهیه و نصب کول بتنی، سفالی یا آجرچینی، ریزش را مهار نمود.
تهویه در حین بهره برداری
برای جلوگیری از تجمع گازهای مختلف در داخل چاه باید از روی گلدان و طوقه چینی، به وسیله لوله‌ای چاه را تهویه نمود. در محل‌هایی که لوله‌های آب باران به چاه وارد می‌شود، عمل تهویه توسط این لوله‌ها انجام می‌شود. در سایر موارد باید به وسیله لوله جداگانه‌ای که تا مرتفع ترین قسمت ساختمان ادامه می‌یابد، نسبت به تهویه چاه اقدام شود، باید با نصب زانویی در بالای لوله‌های تهویه از ورود اجسام به داخل لوله جلوگیری شود.
اجرا
میله زنی چاهها
قطر میله معمولاً ۸۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر انتخاب می‌شود. هنگام حفر میله باید جای پا در جداره چاه پیش بینی شود تا بتوان وارد چاه شده و از آن خارج شد. در صورت امکان بهتر است عمق میله چاه بین ۱۰ تا ۲۰ متر اختیار شود تا چاه هنگام ایجاد انبار در تحمل نیروهای وارده، مقاوم‌تر بوده و در صورت ریزش احتمالی موضعی، خطر کمتری را ایجاد نماید. میله باید کاملاً قائم و شاقولی بوده و انحراف نداشته باشد. چنانچه چاه مرطوب بوده و دم یا گاز داشته باشد، باید به وسیله دستگاه‌های هوادهی و لوله کشی در حین کار، هوای لازم را به درون چاه دمید تا مقنی بتواند به سهولت به کار خود ادامه دهد.
انبارکنی
انبار باید به صورت مخروطی حفر شود، به طوری که قاعده مخروط، پایین و ر أس آن، بالا باشد. هرگز نباید انبار با مقطع مربع یا مستطیل حفر شود. کف انبار باید تراز و تخت باشد. انبار را می‌توان در جهات مختلف حفر کرد. طول انبار را می‌توان به هر میزان انتخاب نمود، ولی معمولاً در طول‌های زیاد، حمل و خروج خاک‌های حاصله از آن مقرون به صرفه نیست.
طوقه چینی و نصب گلدان
پس از اینکه عملیات حفاری میله و انبار به اتمام رسید، محل و ارتفاع لوله‌های فاضلاب را از کف تمام شده کاملاً مشخص نموده و محل طوقه در جداره چاه را تعیین می‌کنند. طوقه چینی با آجر آبدیده و ملات ماسه سیمان (به عیار ۳۵۰ کیلوگرم) به صورت گنبدی اجرا می‌شود و در ر‌أس طوقه دهانه آن برای نصب گلدان سفالی و هر مصالح مقاوم مخروطی شکل دیگری باز نگه داشته می‌شود. فاضلاب خروجی لوله‌ها به هیچ وجه، نباید روی هم ریزش کنند. ریزش فاضلاب از دهانه تحتانی گلدان به داخل چاه ، باید به نحوی باشد که فاضلاب مستقیماً به ته چاه ریزش کرده، به جداره چاه برخورد نکند و موجبات شستگی بدنه چاه را فراهم نسازد.
رعایت اصول ایمنی در حین اجرا
- هر روز پس از اتمام عملیات چاه کنی، باید دلو و طناب از داخل چاه جمع آوری شود.
- پس از خاتمه کار روزانه، باید دهانه چاه برای رعایت ایمنی با وسیله‌ای پوشانیده شود.
- اگر برای روشنایی داخل چاه از برق استفاده می‌شود، باید با انتخاب کابل مناسب و سالم و نیز چراغ بی خطر، اصول ایمنی را رعایت نمود.
- استفاده از چراغ‌های نفتی یا گازی هنگام حفاری مجاز نیست، مگر آنکه چاه کاملاً خشک و بدون خطر باشد.
- باید از ریختن آب و خیساندن اطراف دهانه چاه پرهیز شود.
- به طور کلی رعایت آیین نامه و مقررات حفاظتی حفر چاه‌های دستی، مصوب شورای عالی حفاظت فنی وزارت کار و امور اجتماعی، الزامی است.
مطالب بیشتر در این زمینه در نشریه شماره ۵۵ آمده است.
