نشریه شماره ۷۱۸

مهندسی دوباره به دنبال طرحی است که دارای اهداف تامین نشده بیش‌تر و اهداف بالقوه قابل تامین بیش تر باشد. به عبارت دیگر طرح‌هایی که پتانسیل بهبودهای بزرگ دارند، موضوع نشریه شماره ۷۱۸ (خدمات مهندسی دوباره) هستند‌. وجود پتانسیل بهبود‌های بزرگ (با تاکید بر بزرگ بودن این پتانسیل‌ها) به معنای وجود انگیزه در افزایش بهره‌وری است که‌، همانا رسیدن به توسعه پایدار است.

‌دامنه کاربرد نشریه شماره ۷۱۸

در میان فعالیت‌های مهندسی، شاخه‌های متعددی پتانسیل بررسی‌های مجدد در راستای ارتقای بهره‌وری را دارند. در این میان سدسازی، با توجه به گسترده بودن حوزه فعالیت آن در طول عمر طرح، از اهمیت و اثربخشی ویژه‌ای برخوردار است.

در بررسی‌های مهندسی دوباره، شناخت نیازهای جدید، گام یکم در ارزیابی‌ها است. به عبارت دیگر بررسی نیازهایی که در دوره طراحی و اجرای طرح وجود نداشته یا در اولویت نبوده‌اند، از مهم‌تر‌ین موارد در مهندسی دوباره است. شناخت وظایف طرح، گام بعدی ارزیابی‌ها است. به بیانی دیگر بررسی نیازهایی که مولّد طرح بوده و بخشی از آن‌ها هم اکنون (در دوره بهره‌برداری) تامین شده‌اند و بخشی دیگر کماکان تامین نشده باقی مانده‌اند، تکمیل کاستی‌ها‌ی محتمل مطالعاتی و شناخت مشکلات جاری طرح باید در تدوین شرح خدمات اختصاصی مهندسی دوباره برای هر طرح، ملحوظ شود.

در طرح‌های مهندسی آب و سدسازی، پایین بودن بهره‌وری می‌تواند به عنوان انگیزه و محرکی برای انجام مهندسی دوباره طرح‌ها باشد.

مهندسی دوباره

در نشریه شماره ۷۱۸ تعریف مهندسی دوباره عبارت از کاربرد علم مدیریت و فناوری، در جهت اصلاح سیستم‌ها، سازمان‌ها، فرایندها و محصولات موجود، به منظور ارتقای سطح تاثیر، کارایی و پاسخ گویی آن‌هاست.

مهندسی دوباره عبارت است از باز اندیشی بنیادین و طراحی ریشه‌ای فرایندهای مهندسی، به منظور دستیابی به بهبودهای بزرگ و شگفت انگیز در کارایی و بهره‌وری، براساس معیارهای مهم عصر حاضر، مانند هزینه، کیفیت، خدمات و ‌سرعت این تعریف عمدتاً با دیدگاه مدیریتی ارائه شده و نکات برجسته‌ای در آن مشهود است.

به نگرش مجدد و دیگرگونه اشاره می‌کند.
طراحی‌ها را ریشه‌ای می‌داند، اما آن‌ها را در مورد فرایندها، مطرح می‌کند.
دستاوردهای بزرگ و شگفت انگیز را انتظار دارد.
دستاوردها بیش‌تر معطوف به زمینه‌های کارایی و بهره وری است.

مهندسی دوباره و مطالعات کلاسیک

طرح‌های مهندسی، بر اساس مطالعات کلاسیک که در فازهای مختلف مطالعاتی انجام می‌شوند، کامل شده و به اجرا می‌روند. در زمان مطالعات کلاسیک طرح‌های جدید، معمولاً وضع موجودی وجود ندارد، لذا بهره‌وری و کا‌رایی برای سیستم متصور نیست. از این رو باز طراحی و ارتقای بهره‌وری، مطرح نیست. اما نکته اینجاست که هر قدر مطالعات کلاسیک دقیق تر، بر اساس اطلاعات و معیارهای به روزتر و بیش‌تر منطبق بر واقعیت‌های اجتماعی ( به طور کلی غیرسازه‌ای) صورت پذیرد، طرح، دیرتر یا به احتمال کم‌تر، نیازمند مهندسی دوباره خواهد شد. خوب است ساز و کاری برای بهره‌گیری از توصیه‌ها و یافته‌های مهندسی دوباره‌ی طرح‌های مشابه، که امکان اعمال در طرح مورد مطالعه‌ی اصلی را نیافته‌اند، نیز یافته شود تا به این ترتیب حداکثر بهره‌گیری از بررسی‌ها‌ی مهندسی دوباره حاصل و از تکرار موارد مشابه جلوگیری شود.

مهندسی دوباره و مهندسی ارزش

مهندسی ارزش، به فاصله‌ی تاریخی کمی از مهندسی دوباره، مطرح شده است. مهندسی ارزش رویکردی برای تحلیل و کنترل ماهرانه، دقیق و نظاممند هزینه‌ی کل یک محصول است. کنترل‌های مذکور بیش‌تر از طریق تجزیه و تحلیل نظام‌مند و بسط روش‌های جایگزین برای دست یافتن به کارکردهای ضروری انجام می‌شود‌. استفاده از این رویکرد، راه‌هایی را مشخص می‌کند که با کمک آن‌ها می‌توان عناصر ضروری و غیرضروری، هزینه‌ای و کارکردی را تعریف و از یکدیگر تفکیک نمود. این یکی از تعاریف مهندسی ارزش است، اما سایر تعاریف نیز کم و بیش با این تعریف، که تعریفی بیش‌تر کاربردی است، سازگار هستند. تعریف دیگری که انجمن مهندسی ارزش ایران ارائه می‌نماید، چنین است، مهندسی ارزش رویکردی خلاق، کارکردگرا و سازمان یافته با هدف شناسایی هزینه‌های غیرضرور است، هزینه‌هایی که‌ نه به کیفیت، نه به بهره‌برداری، نه به عمر مفید، نه به زیبایی ظاهری و نه به مشخصات درخواستی کارفرما یا مشتری مربوط می‌شود.

موضوع‌های سازه‌ای و غیرسازه‌ای

در طرح‌های مهندسی، بررسی‌های مهندسی دوباره، حول دو محور سازه‌ای و غیرسازه‌ای، قابل انجام است. در بررسی‌های سازه‌ای، صرف نظر نمودن و در نظر نگرفتن مستحدثات موجود، احتمالاً با موانع مالی – هزینه‌ای – اجتماعی مواجه خواهد بود. از آنجاکه هدف این بررسی‌ها، به جا گذاشتن چند گزارش، و صرف وقت و هزینه نبوده، بلکه دستیابی به اهداف واقع بینانه و عملی مد نظر است و چشم پوشی از سازه‌های ساخته شده، یا اعمال اصلاحات اساسی و بزرگ در آن‌ها، عملاً مقدور و حتی قابل طرح نیست، لذا در موضوعات سازه‌ای، باید این طراحی بنیادین، با لحاظ نمودن ملاحظات امکان پذیری انجام شود.