ارزیابی خطر گودبرداری با دیوار قائم
گودبرداری به هر گونه حفاری و خاکبرداری در تراز پایین‌تر از سطح طبیعی زمین یا در تراز پایین تر از زیر پی ساختمان مجاور اطلاق میشود. سطح خطر گودبرداری‌ها با توجه به عمق گود، نوع خاک، وجود آب، وجود منبع ارتعاش در مجاورت گود و حساسیت ساختمان‌های مجاور آن طبق مبحث ۷ مقررات ملی ساختمان در سه سطح گودبرداری با خطر معمولی، زیاد و بسیار زیاد طبقه‌بندی شده است.
ارزیابی خطر گودبرداری به منظور واگذاری طراحی و تفویض مسئولیت‌ها به مرجع ذیصلاح انجام میشود.
برقراری سه شرط (به‌صورت همزمان) برای ارزیابی خطر گودبرداری قائم لازم است. در صورتی که این سه شرط به طور همزمان برقرار نباشد، خطر گود با توجه به شرطی تعیین میشود که خطر بیشتر را تعیین می‌کند.
سه شرط فوق‌الذکر به شرح زیر است.
- نسبت عمق گود (h) به عمق بحرانی (hc)
- عمق گود از تراز صفر
- عمق گود از زیر پی همسایه
ارزیابی خطر گود با شیب پایدار
مواقعی که در اطراف طرح فضای کافی وجود داشته باشد می‌توان گودبرداری را با شيب پايدار خاک انجام داد و از صرف هزینه‌های اجرای طرح پایدارسازی جلوگيری نمود. در صورتی که گود با شیب پایدار اجرا شود خطرپذیری گود با توجه به عمق گود تعیین میشود.
بر اساس مبحث ۷ مقررات ملی ساختمان، در ارزیابی ریسک گودها سه سطح خطر در نظر گرفته میشود.
- سطح خطر معمولی
- سطح خطر زیاد
- سطح خطر بسیار زیاد.
اما علاوه بر پارامترهای مطرح شده، در تشخیص سطح خطر گود باید موارد زیر نیز مورد نظر قرار گیرد.
- اگر آب جاری باشد (به این معنی که در داخل گود و دیواره‌های آن تراوش آب وجود داشته باشد) آنگاه همواره خطر گود زیاد یا بسیار زیاد است.
- اگر خاکی که در آن گودبرداری انجام میشود، دستی یا فاقد چسبندگی قابل اعتماد باشد، نمی‌توان خطر گود را معمولی در نظر گرفت.
- هر گونه ساختمان در اطراف گود به عنوان ساختمان حساس ارزیابی میشود.
هر ساختمانی که دو شرط زیر را داشته باشد به صورت ساختمان بسیار حساس ارزیابی میشود.
- ساختمان بدون اسکلت و یا هرگونه ساختمان با نشانه آشکار علائم فرسودگی و ضعف زیاد در باربری.
- ساختمان‌هایی که به دلیل ارزش فرهنگی، تاریخی و یا حساسیت کارکرد یا علل دیگر وقوع هر گونه نشست و تغییر شکل در آنها با خسارت زیادی همراه است.
در صورتی که در اطراف گود سازه بسیار حساس قرار داشته باشد، خطر گود همواره بسیار زیاد در نظر گرفته میشود. در صورتی که خطر گود از نوع معمولی باشد دست‌اندرکاران پروژه گودبرداری شامل موارد زیر است.
- صاحبکار
- طراح پروژه که می‌تواند شخص حقیقی ذیصلاح باشد یا شرکت حقوقی مهندسی ژئوتکنیک ذی صلاح
- سازنده که می‌تواند شخص حقیقی ذیصلاح باشد یا سازنده حقوقی (پیمانکار تخصصی گودبرداری ذی صلاح)
- مرجع کنترل مضاعف طراحی‌ها (سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان)
- شهرداری.
با وجود مشخص بودن ارکان اصلی گودبرداری و مسئولیت‌های هر یک از آنها در گودبرداری‌ها که از پر ریسک ترین بخش‌های پروژه‌های ساختمانی محسوب می‌شوند،متأسفانه جای خالی این اشخاص (خصوصاً در بخش‌های طراحی، نظارت و اجرای گود) تقریباً در همه پروژه‌ها به چشم می‌خورد.
تعریف صاحبکار
صاحبکار شخص حقیقی یا حقوقی و مالک یا قائم مقام قانونی مالک کارگاه ساختمانی است که انجام عملیات گودبرداری را طبق قرارداد کتبی به سازنده واگذار می‌نماید. درصورتی‌که صاحبکار دارای پروانه اشتغال به کار اجرای ساختمان باشد، می‌تواند خود به‌عنوان سازنده فعالیت نماید.
اهم مسئولیت‌های صاحبکار در گودبرداری ساختمانی به شرح زیر است.
- صاحبکار موظف است مشخصات فنی املاک مجاور ملک خود را از شهرداری اخذ و در اختیار طراح پروژه قرار دهد.
- صاحبکار موظف است در تمامی مراحل کار کلیه تجهیزات و منابع مالی را که برای تأمین ایمنی گودبرداری توسط طراح، شرکت خدمات آزمایشگاهی ژئوتکنیک یا ناظر ضروری تشخیص داده میشود در اختیار سازنده قرار دهد.
- صاحبکار در صورت پیشنهاد و درخواست کتبی طراح موظف است برای انجام روش‌هایی از پایدارسازی گود که مستلزم خارج شدن از محدوده مالکیت میشود (از قبیل نیلینگ و انکراژ) نسبت به مطلع نمودن کلیه همجواری‌های ذینفع اقدام نماید.
طراح یا محاسب سازه ساختمان
طراح یا محاسب سازه ساختمان شخص حقیقی شاغل به کار در دفتر مهندسی یا شخص حقوقی طراحی ساختمان است که بر اساس پروانه اشتغال به کار مهندسی معتبر در زمینه طراحی در رشته عمران از وزارت راه و شهرسازی، انجام طراحی و محاسبات ساختمان در حدود صلاحیت و ظرفیت مندرج در پروانه اشتغال به کار مهندسی را بر عهده دارد.
اهم مسئولیت‌های طراح در گودبرداری ساختمانی به شرح زیر است.
- بررسی صحت اطلاعات املاک مجاور اخذشده توسط صاحبکار از شهرداری.
- انجام ارزیابی اولیه خطر گود و تکمیل چک‌لیست ارزیابی خطر گودبرداری.
- ارائه گزارش طراحی و نقشه‌های اجرایی ایمنی گودبرداری و ارائه دستورالعمل‌های اجرایی.
- ارائه گزارش بررسی وضعیت ساختمان‌های مجاور، تحلیل اثرات ایجاد گود بر آنها و در صورت نیاز طراحی محافظت از ساختمان‌های مجاور و ارائه روش‌های مقاوم ساختن آنها در برابر اثرات ناشی از تخریب و گودبرداری موردنظر، ارائه نقشه‌های اجرایی مربوطه و ارائه دستورالعمل‌های اجرایی.
- تکمیل قسمت مربوط در فرم درخواست صدور مجوز شروع عملیات ساختمانی.
- حضور در جلسه مشترک در محل احداث ساختمان برای گودهای با خطر زیاد یا بسیار زیاد.
در گودهای با خطر زیاد یا بسیار زیاد، طراح باید تهیه گزارش و نقشه‌های مربوطه و مسئولیت‌های طراحی را طی یک قرارداد کتبی به شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک دارای صلاحیت محول نماید.
در گودهای با سطح خطر معمولی طراح می‌تواند در صورت نیاز از نظرات مهندس متخصص ژئوتکنیک استفاده نماید.
