مالیات پیمانكاری
در قوانین و مقررات جاری مالیاتی، پیمانكار و مالیات پیمانكاری به طور اخص تعریف نشده اما در موارد مختلف قانون مالیاتهای مستقیم مصوب اسفند ماه ۱۳۴۵ و اصلاحیه آن دو نوع مالیات یعنی مالیات مقطوع و مالیات بر در آمد، در مورد عملیات پیمانكاری مقرر شده است.
مالیات مقطوع
مالیاتی است تكلیفی، كه كارفرمایان سازمان‌های دولتی، شهر داری‌ها، مؤسسات عام المنفعه مستقل و شركت‌ها، به طور كلی و شایر اشخاص در صورتی كه مبلغ كل پیمان از ده میلیون لایر بیشتر باشد، مكلفند از پرداخت‌هایی كه پیمانكاران، اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به هر نوع كار ساختمانی و تاسیسات فنی و تاسیساتی و حمل و نقل یا تهیه ساختمان‌ها و تاسیسات، نقشه كشی، نقشه برداری، نظارت و محاسبات فنی می‌كنند ۵/۵% آن را كسر و به حساب تعیین شده از طرف وزارت دارایی واریز نمایند. این مالیات به دو جزء ۴% و ۵/۱% تقسیم میشود. جزء اول یعنی ۴% قطعی است جزء دوم یعنی ۵/۱% به عنوان پیش پرداخت مالیات پیمانكار محسوب و از مالیات متعلق به درآمد پیمانكاری قابل كسر است.
واگذاری قسمتی از عملیات پیمان از طرف پیمانكار دست اول به پیمانكار دست دوم، مشمول مالیات مقطوع پیمانكاری نیست و پیمانكاران دست اول به عنوان كارفرما نباید از پرداخت‌هایی كه پیمانكاران دست دوم می‌كنند از این بابت كسر نمایند. در مواردی كه پیمانكار، شخص خارجی مقیم خارج از كشور باشد كه در ایران شعبه یا نمایندگی ندارد كار فرمایان مكلفند در هر پرداخت كل مالیات متعلق شامل مالیات مقطوع به نرخ ۴% و مالیات بر در آمد پیمانكاری را در منبع محاسبه و كسر و به حساب‌های مقرر واریز نمایند.
استاندارد حسابداری شماره ۹
شرکت‌های پیمانکاری را ملزم به شناسایی درآمد پیماتکاری بلند مدت به روش درصد پیشرفت کار (هزینه به هزینه) می‌کند. در این روش پیمانکار باید هزینه‌های کل پروژه را برآورد کرده و بر مبنای آن و متناسب با هزینه‌های واقعی تحقق یافته درآمد هر دوره مالی را شناسایی کند.
نتایج حاصل از محاسبات یاد شده همیشه با صورت وضعیت‌های ارسالی و تایید شده توسط کارفرمایاین متفاوت است و اختلاف موجود بین صورت وضعیت‌های تایید شده و درآمد شناسایی شده به روش هزینه به هزینه در تراز نامه تحت عنوان مبلغ قابل بازیافت پیمان‌ها و یا مازاد کار گواهی شده درج میشود. نکته قابل تامل به لحاظ مالیاتی این است که وقتی درآمد بر مبنای هزینه‌های تحقق یافته شناسایی و ثبت میشود اگر هزینه‌ای توسط ممیزان مالیاتی برگشت داده یا غیر قابل قبول شناخته شود، تکلیف درآمد متناظر آن چه میشود.
بیمه پیمانکاری
بر اساس ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی کارفرما موظف است ۵% ناخالص را از هر صورت وضعیت کسر و نزد خود نگهداری کند. این سپرده و آخرین قسط پیمانکاران تا ارائه حساب توسط سازمان تامین اجتماعی، نگهداری میشود. در پیمان‌های مشمول طرح‌های عمرانی حق بیمه به صورت مقطوع محاسبه و کسر میشود. حق بیمه این پیمان‌ها ۶/۶% شامل ۶/۱% سهم پیمانکار و ۵% سهم کارفرما است. در پیمان‌های دیگر با طرح‌های عمرانی مرتبط نسبت حق بیمه پیمان‌ها در دو گروه زیر قرار خواهند گرفت.
قراردادهای دستمزدی
در این نوع قراردادها که مصالح کلاً توسط کارفرما به هزینه وی تامین میشود حق بیمه بر اساس ۱۵% ناخالص کل کارکرد به علاوه یک نهم حق بیمه بیکاری محاسبه میشود.
قراردادهای دستمزدی و مصالح
در این گونه قراردادهای پیمانکاری هزینه کل مصالح و دستمزد و ابزار به عهده پیمانکار است. حق بیمه این قراردادها بر مبنای ۷% ناخالص کل کارکرد به اضافه حق بیمه بیکاری محاسبه میشود.
نکات مهم در باره حق بیمه سایر پیمان‌ها
کارفرما از هر صورت وضعیت ۵% بابت بیمه کسر می‌کند و آن را به صورت سپرده نگهداری می‌نماید و پس از ارائه عناصر حساب آن را به پیمانکار پرداخت می‌کند.
پیمانکار باید هر ماهه لیست کارکنان خود را تهیه و بر مبنای حقوق و مزایایی مشمول بیمه، بیمه آنها را محاسبه کرده و پرداخت کند.
پس از خاتمه پیمان پیمانکار بر اساس درصدهای بالا (۱۵% و ۱۷% و بیمه بیکاری) بیمه خود را محاسبه می‌کند و اگر این مبلغ از مبالغ پرداخت شده طبق بند ۲ بیشتر باشد مابه‌التفاوت آن را به سازمان تامین اجتماعی می‌پردازد. اما اگر بیمه محاسبه شده از مبالغ پرداخت شده طبق لیست حقوق و دستمزد ماهانه کمتر باشد از این بابت مبلغی باز پس نمی‌گیرد.
در پایان هر دوره مالی باید حق بیمه کل پیمان تناسب بر درآمد شناسایی شده و نرخ‌های حق بیمه مربوط محاسبه شود. در صورتی که مبلغ آن در جمع مبالغ پرداخت شده بر اساس حقوق و دستمزد کمتر باشد برای تفاوت آن ذخیره لازم شناسایی میشود.
دارائی‌های جاری
بانك و صندوق
این حساب مخصوص ثبت وجه نقدی است كه در مؤسسات برای دریافت‌ها و پرداخت‌های نقدی جاری یا پرداخت‌های نقدی آتی نگهداری میشود. در برخی موارد، وصول وجه نقد از مشتریان اجتناب نا‌پذیر است و همچنین پرداخت‌های مؤسسه نیز در برخی موارد باید نقدی صورت پذیرد. به همین جهت در برخی از مؤسسات، شخصی به عنوان صندوق دار استخدام میشود و متناسب با حداكثر وجهی كه در اختیار او قرار خواهد شد از او تضمین‌های لازم اخذ خواهد شد. لازم به یادآوری است كه علاوه بر حساب صندوق كه در دفتر كل افتتاح شده، در صورت تعدد، حساب‌های معین نیز نگهداری میشود. یك دفتر مخصوص به نام دفتر صندوق توسط صندوقدار نگهداری میشود كه جنبه آماری و اطلاعاتی دارد و از سیستم حسابداری دو طرفه پیروی نمی‌كند. این دفتر دریافت‌ها و پرداخت‌های نقدی را بلافاصله ثبت خواهد نمود. در پایان هر روز وجه موجود در صندوق شمارش شده، با دفتر صندوق مطابقت داده میشود تا صحت انجام امور دریافت و پرداخت به اثبات برسد. حساب صندوق در دفاتر حسابداری بر اساس اسناد حسابداری تكمیل میشود بدین صورت كه به ازای دریافت‌های نقدی، حساب صندوق بدهكار و در مقابل پرداخت‌های نقدی حساب صندوق بستانكار میشود.
وجوه نقد، ضمن آنكه برای معاملات نقدی بسیار اهمیت دارد و در دسترس بودن آن در اسرع وقت از امتیازات این دارایی است. به همان نسبت نیز می‌تواند در معرض سوء استفاده قرار گیرد و بنابراین مؤسسات كوچك می‌توانند با اعلام آئین نامه‌های داخلی نسبت به صحت عمل صندوق اطمینان حاصل نمایند.
حساب تنخواه گردان
در مؤسسات، ممكن است حساب بانك به دلیل امتیازات زیاد، جانشین صندوق شود و كلیه دریافت و پرداخت‌ها از طریق آن انجام شود. البته پرداخت‌های جزئی را با صدور چاپ از حساب بانكی انجام نمی‌دهند و در برخی موارد دریافت كنندگان وجوه جزئی از دریافت چك خود‌داری می‌كند. بنابراین برای تامین مالی پرداخت‌های جزئی، مبلغی را تحت تنخواه گردان در اختیار یكی از كاركنان مالی قرار می‌دهند تا با رعایت مقررات و آئین نامه‌های داخلی مؤسسه نسبت به پرداخت هزینه‌های جزیی یا خرید بعضی ملزومات اقدام نمایند. مبلغ تنخواه گردان متناسب با هزینه‌ها یا پرداخت‌های جزئی مؤسسه است و از شخصی كه تنخوان گردان در اختیار او است تضمین لازم دریافت میشود. در مؤسسات پیمانكاری نیز شخصی را به عنوان تنخواه گروان معین می‌نماید و مبالغی رادر اختیار وی قرارمی‌دهند تا هزینه‌هایی مانند خرید مواد و مصالح ساختمانی، دستمزد حمل و نقل و … را پرداخت نماید.
حساب دریافتنی
حساب‌های دریافتنی از جمله حساب‌های دارایی جاری است و شامل كلیه مطالبی میشود كه مؤسسه باید در آینده دریافت نماید. عمده‌ترین این مطالبات ناشی از فروش‌های نسیه كالا یا عرضه نسیه خدمات است. در مباد‌لات تجاری امروزه فعالیت‌های تجاری نسیه بر مباد‌لات تجار ی نقدی فزونی دارد و این مسئله حتی در زمینة تجارت خارجی نیز قابل مشاهده است.
حساب ذخیره مطالبات مشكوک الوصول
همانطور كه گفته شد، بر اثر انجام معامالت نسیه حساب‌های دریافتنی ایجاد میشود و مسئله وصول این نوع مطالبات مطرح میشود. بنابراین شناخت مشتریان در اقدام به مباد‌لات تجاری از مسایل اساسی تجارت است. در صورتی كه شناخت كافی از مشتریان وجود نداشته باشد وصول مطالبات ممكن است با مشكلات مواجه شود و چه بسا مطالبات وصول نشوند و اعمال امكانات مالی مؤسسه به هدر برود. چنانچه احتمال عدم وصول حساب‌های دریافتنی وجود داشته باشد آن را به هزینه مطالبات مشكوک الوصول منظور و طرف مقابل آن را ذخیره مطالبات مشكوک الوصول می‌نامند.
اسناد دریافتنی
امكان دارد در مقابل مطالبات ناشی از فروش نسیه كالا یا عرضه خدمات به طور نسیه از طرف خریدار یا دریاف كننده خدمات اسناد قانونی، مانند سفته و برات دریافت شود كه آن مطالبات در اصطلاح حسابداری اسناد دریافتنی می‌گویند.
حساب پیش پرداخت
در برخی موارد قبل از دریافت خدمات یا دارایی وجه آن به فروشنده پرداخت میشود. مدارك ثبت هزینه‌ها وقوع یا تحمل آنها است و بنابراین زمان پرداخت مبالغی بابت پیش پرداخت‌ها، هزینه‌ای وقوع نیافته است و این مبالغ در یک حساب دارایی به نام پیش پرداخت ثبت میشود. پرداخت بابت بیمه سال آینده، اجاره ۶ ماهه آینده، آگهی‌های تجاری ماه آینده نمونه‌ای از پیش پرداخت‌ها هستند.
حساب سپرده حسن انجام كار
حساب سپرده حسن انجام كار كه نزد كارفرما نگهداری میشود، باید به عنوان یك قلم دریافتنی در صورت‌های مالی نشان داده شود یا از طریق یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی افشاء شود.
دارائی‌های ثابت
دارائی‌های ثابت مشهود
این دارائی‌ها دارای موجودیت فیزیكی و عینی هستند و به علت داشتن عمر نسبتاً طو‌لانی،در طی سال‌های متمادی به طور مؤثر در عملیات واحد‌های تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله این دارائی‌ها می‌توان زمین، ساختمان، ماشین آ‌لات، تاسیسات، وسائط نقلیه و اثاثیه را نام برد.
دارائی‌های ثابت نامشهود
این دارائی‌ها موجودیت فیزیكی و عینی ندارند مانند خط تلفن، ارزش علائم تجری و …
بدهی‌ها
به حقوق مالی طلبكاران نسبت به دارائی‌های یك واحد اقتصادی بدهی گفته میشود. به بیان دیگر تعهدات مالی یك واحد اقتصادی به اشخاص غیر از مالك (بدهی) نام دارد. انواع بدهی‌های جاری شامل حساب‌های پرداختنی، اسناد پرداختنی، پیش دریافت‌ها هستند.
حساب‌های پرداختنی
حساب‌های پرداختنی یكی از انواع بدهی‌های جاری است و شامل كلیه بدهی‌‌هایی میشود كه مؤسسه باید در آینده پرداخت نماید عمده‌ترین این بدهی‌ها ناشی از خریدهای نسیه هستند.
اسناد پرداختنی
امكان دارد در مقابل بدهی‌های ناشی از خرید نسیه كالا یا دریافت خدمات به طور نسیه مؤسسات به فروشنده و یا عرضه كننده خدمات اسناد قانونی مانند سفته ، برات و … صادر نمایند كه با آنها در اصطالح حسابداری اسناد پرداختی می‌گویند.
پیش دریافت‌ها
مؤسسه ممكن است قبل از ارائه خدمات مبالغی را پیش دریافت نماید كه جزء بدهی مؤسسه محسوب میشود، و تحت عنوان حساب پیش دریافت منظور میشود. در مؤسسات پیمانكاری می‌توان به پیش دریافت بیمه و پیش در یافت پیمان كار اشاره نمود.
سرمایه
در حسابداری حق مالی مالك یا مالكین واحد اقتصادی نسبت به دارائی‌های آن را اصطلاحاً سرمایه می‌نامند. اگر مؤسسه در طی فعالیت‌های مالی خود سود كسب نماید موجب افزایش سرمایه و اگر زیان نماید موجب كاهش سرمایه میشود.
درآمدها
مؤسسات بر حسب نوع كسب و كارخدماتی برای مشتریان خود ارائه می‌كنند و در ازای آن خدمات ممكن است وجوهی را دریافت نمایند یا مشتریان تعهد كنند وجوه فوق را در آینده دریافت نمایند. در حسابداری به این مبالغ اصطلاحاً در آمد گفته میشود و در مؤسسات پیمانكاری نیز در ازای خدماتی كه پیمانكار برای كارفرما ارائه می‌كند. مبالغی را به عنوان درآمد دریافت می‌نماید از انواع درآمدهای موجود در یك مؤسسه پیمانكاران می‌توان به درآمدهای متفرقه و كار گواهی شده كه پیمانكار به كارفرما ارائه می‌دهد، اشاره نمود.
هزینه‌ها
مؤسسات خدماتی به منظور ارائه خدمات به مشتریان ناچارند مخارج گوناگونی را محتمل شوند كه این مخارج (هزینه) نامیده میشود. در موسسات پیمانكاری نیز برای انجام پیمانكاری كه همان ارائه خدمات به كار فرمایان است، هزینه‌هایی را متحمل میشود از جمله هزینه اداری تشكیلاتی، هزینه حقوق.
حساب پیمان
در مؤسسات پیمانكاری یك حساب به نام حساب پیمان‌ها وجود دارد كه به عنوان یك حساب هزینه تلقی میشود. مؤسسات پیمانكاری تمام هزینه‌هایی كه برای انجام قرارداد خود انجام می‌دهند. مثال خرید مصالح و پرداخت دستمزد و هزینه حمل و نقل و … را بستانكار و در مقابل آن حساب پیمان را بدهكار می‌كنند.
حساب کار گواهی شده
حساب دیگری كه در مؤسسات پیمانكاری وجود دارد حساب كارگواهی شده است كه به عنوان در آمد در این مؤسسات تلقی میشود. و درآمدهایی كه به دست می‌آید را معمولاً تحت عنوان حساب كارگواهی شده منظور می‌نمایند. لازم به ذكر است كه از تفاوت بین حساب پیمان و حساب كار گواهی شده سود (زیان) مؤسسه به دست می‌آید.
