تکافوی هندسی
راههای قدیمی معمولاً برای ترافیک و سرعت کمتری از آنچه امروزه لازم است شناخته شده‌اند. اگر ارزیابی وضع هندسی یک راه مشخص کند که به دلیل عرض کم، قوس‌های تند، فواصل دید کوتاه یا اشکالات دیگر راه قادر به جوابگویی ترافیک جدید نیست باید معایب ان را برطرف نمود. در تمام موارد فوق می‌توان از بتن آسفالتی برای تعریض، اصلاح مسیر، اصلاح مقطع عرضی و شانه‌های هر نوع روسازی استفاده کرد. به عنوان قسمتی از ارزیابی‌ها باید پارامترهای زیر را با استانداردهای موجود از قبیل عرض خط‌ها، عرض شانه‌ها، ابعاد زهکش‌های سطحی و عمقی، عرض حریم، شیب‌ها، هندسه مسیر، فواصل دید و مقاطع عرضی مقایسه کرد.
استانداردها معمولاً با توجه به نوع راه متفاوت بوده و بستگی به حجم و نوع ترافیک دارند. به عنوان مثال آیین نامه اشتو در مورد راههای اصلی بین شهری است. در سایر موارد نیز می‌توان آیین نامه مورد نظر را به دست آورد.
تعریض روسازی
بررسی عرض‌ها، برای بررسی عرض‌های روسازی باید پارامترهای زیر را با استانداردهای انتخاب شده مقایسه کرد.
- تعداد و عرض خطهای سواره رو
- عرض روسازی شده
- خطهای اضافی برای دو زدن ترافیک و کاهش سرعت
- خطوط شتاب گیری
- خطوط اضافی برای وسایل کندرو
- عرض شانه‌ها
- ابعاد قنوها، جدول‌ها، پل‌ها و آب روها
- عرض و وضعیت حریم راه
اصلاح عرض
روسازی‌های خیلی باریک را باید برای تطابق آنها با استانداردهای جدید عریض کرد. تعریض راه‌ها ممکن است از اضافه کردن چندین سانتیمتر به یک طرف راه تا اضافه کردن چندین خط عبور به یک یا دو طرف راه انجام گیرد. به علاوه وقتی حجم ترافیک بالا است باید خطوط شتاب گیری و کاهش سرعت در تقاطع‌ها احداث شود.
تعریض راه‌ها به دو نوع مستقل از هم تقسیم می‌شود. تعریض متعادل و تعریض غیر متعادل. تعریض متعادل شامل از اجرای دو باند با عرض مساوی در دوطرف روسازی قدیمی و تعریض نامتعادل عبارت است از اجرای یک باند با عرض یکنواخت در یک سمت راه و یا دو باند با عرض‌های متغییر در یک یا دو طرف راه قدیمی.
تعریض با عرض‌های متغییر معمولاً برای اصلاح مسیر به کار می‌رود. همزمان با تعریض روسازی باید اصلاحات لازم را بر روی شانه‌ها، قنوها. سایر ضمائم راه مطابق با استانداردهای جاری انجام داد.
هندسه مسیر
ارزیابی هندسی مسیر، بهترین روش قضاوت در مورد هندسه مسیر مطالعه نقشه‌های اجرایی راه است با این وجود بررسی‌های محلی و نقشه برداری مجدد نیز ضروری است. قوس‌های افقی و قائم را باید به وسیله نقشه‌ها یا نقشه برداری در محل مورد بررسی قرار داد. در بررسی‌های محلی باید تمامی موانعی را که بر روی فواصل دید اثر می‌گذارند مشخص و یادداشت نمود. همچنین باید محدودیت‌های حریم راه و امکان اضافه کردن احتمالی آن را مورد مطالعه قرار داد. وقتی اطلاعات فوق به دست آمد محل و اندازه معایب هندسی راه معلوم شده و مشخص می‌شود که آیا می‌توان راه موجود را با بهسازی به استانداردهای مورد نظر رساند یا این که باید اقدام به احداث یک مسیر جدید کرد.
اصلاح مسیر افقی
اصلاحات جزیی لازم در مسیر را می‌توان با ساختن باندهای تعریض در محل‌های مناسب انجام داد. باندهای تعریض باید در محل‌هایی قرار گیرند که حداکثر اصلاحات لازم را مطابق با محدودیت‌های حریم انجام دهند. برای این منظور معمولاً لازم است که باند تعریض را در یک طرف راه و در قسمتهای دیگر مسیر در سمت دیگر اجرا نمود. در اصلاح قوس‌ها معمولاً عرض باند تعریض متغییر است ولی هر جا که عملی باشد باید از باند تعریض با عرض یکنواخت استفاده کرد تا طرح تقویت سازه‌ای و عملیات اجرایی ساده‌تر باشد. قسمتهای کوچکی از روسازی قدیم که خارج از مسیر جدید قرار گرفته باشند را می‌توان به شانه‌ها متصل کرد. ر مواقعی که اصلاحات بزرگ بر روی مسیر لازم باشد تغییر محل کلی قسمتهای از روسازی اجتناب ناپذیر است و در این صورت می‌توان قسمتهای حذف شده را به راه جدید وصل کرده و از آنها به عنوان پارکینگ و استراحتگاه استفاده کرد.
اصلاح مسیر قائم
در بعضی راه‌ها بهسازی مسیر قائم برای اصلاح فواصل دید شیب‌ها لازم است. برای بالا آوردن نقاط گود و رساندن آنها به تراز مورد نظر می‌توان از لایه‌های گوه‌ای شکل استفاده کرد. برای این منظور باید از اساس تثبیت شده با قیر یا بتن آسفالتی استفاده کرد چون در صورت به کار بردن مصالح دانه‌ای تثیبت نشده محلی برای تجمع آب بین دو سطح نفوذ ناپذیر به وجودد می‌آید. حداکثر ضخامت مقطع گوه‌ای شکل را معمولاً از مقایسه اقتصادی آن با مخارج تراشیدن آسفالت قدیمی، پر کردن با خاک بستر و روسازی مجدد تعیین نمود.
در اصلاحات بزرگتر مسیر قائم معمولاً یا باید مقاطع خاکبرداری را عمیقتر کرده و یا این که نقاط گود را به مقدار قابل توجهی بالا آورد. در این گونه موارد یا باید روسازی قدیم را خرد کرده و به عنوان قسمتی از روسازی جدید مورد استفاده قرار داد یا این که آن را به کلی برداشت. روسازی شیب‌های تغییر یافته در خاکریزها یا خاکبرداری‌ها را که ز مصالح جدید تشکیل شده اند باید با توجه به خاک بستر جدید طراحی کرد.
ارزیابی مقطع عرضی
مقاطع عرضی را باید در کل طول راه مورد ارزیابی، در فواصل حداکثر ۳۰ متری برداشت کرد. این برداشت شامل روسازی، شانه‌ها، قنوها، جداول و وضعیت حریم راه است. خصوصیات تمامی قسمتهای فوق باید با استانداردهای مورد نظر مقایسه و معایب آنها دقیقاً مشخص شود.
اصلاح مقاطع عرضی
مرمت مقاطع عرضی روسازی موجود باید طوری باشد که شیب عرضی آسفالت، شانه‌ها و مشخصات قنوها یا سایر تاسیسات زهکشی راه با استانداردهای موجود مطابقت کند.
ممکن است در خیلی از موارد تصمیم گرفته شود که یک راه دو خطه تبدیل به یک راه چهارخطه شود. در این صورت باید شیب‌های عرضی را از شیب دو طرفه به شیب یک طرفه تغییر داد. که این عمل با به کار بردن لایه‌های گوه‌ای شکل بر روی یک خط از روسازی قدیم امکان پذیر است. به مقاطع عرضی در شیب‌ها خصوصاً هنگامی که مقطع دارای جدول و آبرو باشد باید توجه خاضی داشت.
شانه‌ها
شانه های آسفالتی ایمنی خوبی از خود نشان داده و در ضمن به عنوان یک تکیه گاه جانبی برای افزایش قدرت باربری روسازی عمل مینمایند. در اضافه کردن شانه ها برای قسمتهای تعریض شده روسازی باید از روسازی تمام آسفالتی از همان نوعی که در طرح تعریض استفاده شده مستقیماً بر روی خاک بستر آماده شده استفاده کرد.
ضمائم راه
کاربرد روز افزون قیر در راهسازی باعث ازدیاد ضمائمی از راه شده که در آنها از انواع مخلوط‌های قیر استفاده می‌شود بعضی از این ساختمان‌ها شامل جداول، قنوها، موانع کوچک و شیروانی‌ها است.
جداول
استفاده از جداول آسفالتی امروزه به طور وسیعی در راه‌ها و خیابان‌ها رواج پیدا کرده است زیرا ساختن آنها سریع، ساده و ارزان بوده و در مقابل املاح یخ و ذوب برف مقاومند.
کانال‌های آسفالتی (گوترها)
این کانال‌های آسفالتی شامل یک آبراهه کم عمق به موازات راه و در لبه‌های روسازی یا شانه‌ها که معمولاً شیب آنها با شیب روسازی یکسان است و به صورت یک کانال گود شده یا با استفاده از جداول به عنوان مانع برای هدایت آب‌های سطحی به محل خروجی ساخته می‌شوند. کانال‌های آسفالتی معمولاً به جای کانال‌های کناری در راههای شهری یا در مقاطع خاکبرداری جهت جلوگیری از فرسایش در راههای برون شهری به کار می‌روند.
موانع
در بسیاری از راههای چند خطهای که آمد و شد آنها کنترل می‌شود یا آزاد راههای سراسری موانع آسفالتی بر روی لبه خارجی شانه‌ها روسازی شده و در مقاطع خاکریزی جهت جلوگیری از فرسایش شیب‌ها ساخته می‌شوند و سیل روهای آسفالتی آب سطحی جمع شده را با پایین خاکریز هدایت میکنند.
قنوها
قنوها به موازات راه و در پای خاکریزهای راههای برون شهری و یا در راههای با خطوط دو گانه جدا از هم در فاصله بین دو خط ساخته می‌شوند. ابعاد این قنوها باید به اندازه کافی بوده و شیب آنها ملایم باشد به طوری که پوشش گیاهی برای محافظت از آن کافی باشد. در مقاطع خاکبرداری غالباً قنوها بالا و در دو انتهای خاکبرداری احداث می‌شوند تا از فرسایش و لغزش ترانشه‌ها جلوگیری به عمل آورند. همراه با قنوها از سیل روها هم باید استفاده کرد. ابعاد و شکل این سیل روها باید طروی باشد که شدیدترین بارندگی را به آرامی و بدون سر ریز کردن تخلیه نماید.
در بعضی موارد ممکن است لازم باشد قنوهای بزرگ آب بارندگی را به مناطق کاملاً دورتر از حریم راه هدایت کنند. در این گونه موارد باید قنوها را با بتن آسفالتی که اقتصادی نیز است روکاری نموده تا از عمل فرسایش جلوگیری نماید.
روسازی شیروانی‌ها
عمل روسازی شیروانی‌ها هم در مقاطع خاکبرداری و هم در خاکریزها انجام می‌شود. در ترانشه‌ها باید روسازی را با فاصله معینی از بالای قنو انجام داد تا از فرسایش و لغزش جلوگیری کند. این روسازی گر چه ضخامت آن با ضخامت دیواره قنو متفاوت است می‌توان به عنوان دیواره خارجی قنو به کار رود.
