اجزای غيرسازهای
انواع مختلفی از اجزاء غیرسازهای موجود در ساختمانها شامل اجزاء معماری، مكانیكی، الكتریكی، مخابراتی و بیمارستانی هستند.
اجزای معماری
نمای خارجی
نمای دیوارهای خارجی را می‌توان به چند گروه دسته بندی كرد.
نمای چسبانده شده
این نوع نما می‌تواند روی مصالح بنایی، بتن، اندود سیمان و یا مصالح سازهای واقع بر اسكلت چسبانده شود. برخی از نماهای این گروه به شرح زیر هستند.
- كاشی، آجر، سنگ ، سفال و سایر موارد مشابه با ضخامت حداكثر ۲/۵ سانتیمتر
- موزائیك‌های شیشه‌ای با اندازه های حداكثر ۱×۵×۵ سانتی متر
- سرامیك
- اندود سیمانی
نمای مهار شده
این نوع نما شامل آجركاری یا سنگ كاری است كه به صورت مكانیكی به سازه‌ی نگهدارنده متصل میشوند. نماهای زیر از این دسته به حساب می‌آیند.
- آجركاری با ضخامت اسمی حداكثر ۱۲/۵ سانتیمتر
- سنگ كاری
- صفحه‌های سنگی بزرگ با ضخامت اسمی حداكثر ۵ سانتی متر
رعایت ضوابط این دستورالعمل برای قطعاتی كه در ارتفاع بیش از ۱۲۰ سانتی متر از تراز زمین و یا كف مجاور قرار دارند، الزامی است.
دیوارهای كوتاه ساخته شده از بلوك شیشه‌ای و سایر مصالح بنایی غیرسازهای
این نوع نماها از روی همگذاشتن بلو‌ك‌های شیشه‌ای و اتصال آنها توسط خمیرهای مخصوص ایجاد شده و به خودی خود قادر به تحمل نیروهای قائم هستند. از نظر سازهای این نوع نماها نسبت به سازه مجاور خود مجزا محسوب میشوند.
پانل‌های پیش ساخته
این پانل‌ها برای تحمل نیروهای باد، زلزله و دیگر نیروهای وارده طراحی شده‌اند و شامل پانل‌های بتنی پیش ساخته و پانل‌های فلزی هستند.
نماها و دیوارهای شیشه‌ای
شامل دیوارهای غیرسازهای بیرونی شیشه‌ای در ساختمان‌های چند طبقه، پنجره‌های بزرگ برِ فروشگاه‌ها و پنجره‌های با قاب چوبی كوچك است. نماهای شیشه‌ای معمولاً از مصالح با ضخامت كم ساخته میشوند. طبیعی است كه هرچه ضخامت مصالح به كار رفته در این نوع نماها بیشتر باشد، خطر ریزش و تهدید ایمنی جانی افزایش می‌یابد.
انواع شیشه‌هایی كه در نماهای شیشه‌ای به كار میرود، به شرح زیر است.
- شیشه بازپخت (آنیل) شده، (Annealed glass) كه عملیات حرارتی خاصی بر روی آن انجام نشده است و جزو معمولی‌ترین شیشه‌های به كار رفته در نماهای شیشه‌ای محسوب میشود.
- شیشه صاف و یا خمیدهای كه پس از نورد شدن، عملیات حرارتی بر روی آن انجام میشود، (Heat- strengthened glass) به طوری كه تا زیر نقطه ذوب حرارت داده شده و سپس سرد میشود. این نوع شیشه از شیشه آنیل شده ایمنی بیشتری دارد ولی با این وجود پس از شكسته شدن به طور كامل به قطعات ریز تبدیل نمی‌شود.
- شیشه صاف و یا خمیدهای كه به منظور رسیدن به مقاومت فشاری بالا، عملیات حرارتی بر روی آن انجام میشود. (Tempered glass) این نوع شیشه چنانچه بشكند به تعداد زیادی قطعات ریز تبدیل میشود.
- شیشه لمینیت یا طلقی كه با چسباندن یك میان لایه پلاستیكی بین دو لایه شیشه‌ای تحت حرارت و فشار تولید میشود. (Laminated glass) رفتار این نوع شیشه تحت بارهای ضربه‌ای مشابه شیشه خودرو است، به طوری كه پس از ترك برداشتن یا خرد شدن، قطعات ریز شده كه به لایه میانی پلاستیكی چسبیده‌اند، از هم گسیخته نمی‌شوند و شیشه در قاب خود باقی می‌ماند.
- قطعات شیشه‌ای دوجداره كه مقاومت حرارتی بالایی داشته و به منظور صرفه جویی در مصرف انرژی به كار می‌روند. (Sealed insulation glass units)
نماهای شیشه‌ای به دو روش خشك و تر نصب میشوند. در صورتی كه این نماها برای نیروها و جابجایی‌های ناشی از زلزله طراحی نشوند، سقوط آنها می‌تواند خطر قابل ملاحظه‌ای ایجاد نماید. نماها و دیوارههای شیشه‌ای بصورت زیر می‌توانند اجرا شوند.
- دیوارههای شیشه‌ای كه بدون قطع كردن لبه‌های دال طبقات، از كنار آنها ادامه پیدا كرده و از متصل كردن واحدهای پیش ساخته به یكدیگر حاصل میشوند و یا اینكه در سایت بر روی نما قرار می‌گیرند.
- دیوارههای شیشه‌ای نما كه بین كف‌های طبقات قرار می‌گیرند و به صورت پیش ساخته یا نصب در محل هستند.
- سیستم‌های دیواره شیشه‌ای سیلیكنی كه در آنها از خمیر سیلیكن به منظور انتقال بارهای وارد شده از شیشه به قاب نگهدارنده آن و همچنین نگهداری شیشه در جای خود استفاده می شود.
تیغه (پارتیشن)
تیغه‌ها اجزاء غیر باربر قائم هستند كه فضای داخلی را تفكیك می‌كنند و به دو گروه دسته‌بندی میشوند.
تیغه‌های سنگین
تیغه‌های سنگین ممكن است كل یا جزئی از ارتفاع طبقه را پوشش دهند و می‌توانند از جنس مصالح بنایی مسلح یا غیرمسلح باشند. در داخل ساختمان‌های اداری قدیمی اغلب از پارتیشن‌های سفال توخالی استفاده شده است. این عناصر به عنوان دیوارهای پركننده بین ستون‌ها و یا بدون نقش سازهای به عنوان دیوارهای جداكننده فضا به كار می‌روند.
تیغه‌های سبك
تیغه‌هایی كه از قطعات سبك مانند تخته‌های چوبی یا اجزاء فلزی سبك (LSF) دارای روكش گچی، سیمانی، چوبی و یا دیگر مصالح ساخته شده‌اند
نمای داخلی
نمای داخلی شامل نماهای تزئینی دیوارهای داخلی بوده كه بالاتر از تراز ۱۲۰ سانتی متر نسبت به كف طبقه قرار گرفته‌اند.
سقف كاذب
سقف‌های كاذب را می‌توان به گروه‌های زیر دسته بندی كرد.
- پوشش سقف‌های چوبی، بتنی یا فلزی با مصالحی كه توسط اتصالات مكانیكی و یا چسب به آنها متصل میشوند
- صفحات گچی آویخته (با فاصله كمتر از ۶۰ سانتی متر از سقف) كه توسط اعضایی به نگهدارند‌ه‌های چوبی یا فلزی متصل میشوند
- صفحات گچی آویخته با فاصله بیشتر از ۶۰ سانتی متر از سقف و همچنین سقف‌های كاذب تشكیل شده از تور‌ی‌های فلزی (رابیتس) به همراه پوشش گچی
- سقف‌های كاذب یكپارچه دارای سازه مستقل نگهدارنده (T-bars) به همراه تجهیزات روشنایی و مكانیكی
جان پناه‌ها و پیش آمدگی‌ها
جان پناه‌ها و پیش آمدگی‌ها، اجزای غیرسازهای هستند كه از بام یا نمای ساختمان بیرون زد‌ه‌اند. پیكره‌ها و نماهای تزئینی اضافه شده به جان پناههای بتنی یا آجری نیز مشمول این تعریف میشوند و باید طبق این دستورالعمل برای بهسازی كنترل شوند.
- جان پناههای بنایی غیرمسلح با نسبت ارتفاع به ضخامت بزرگتر از ۱/۵
- جان پناههای بنایی مسلح با نسبت ارتفاع به ضخامت بزرگتر از ۳
- پیش آمدگی‌ها و لبه‌های ساخته شده از سنگ یا آجر، مگر اینكه با یك سازه فولادی یا بتنی مسلح نگهداری شده
باشند
- پیكره‌ها و نماهای تزئینی ساخته شده از سنگ یا آجر یا بتن با نسبت ارتفاع به ضخامت بزرگتر از ۱/۵
نسبت ارتفاع به ضخامت برای جان پناه‌ها به صورت نسبت ارتفاع آنها از سطح مهارشدگی به ضخامت آنها، بیان میشود. برای اجزائی كه به صورت افقی از نما بیرون زد‌ه‌اند، این نسبت به صورت نسبت عرض افقی بیرون زده شده از بر نما به ضخامت جزء، تعریف میشود.
سایه بان‌ها
سایه بان‌ها، شامل اعضای بیرون زده از نمای خارجی بوده كه ممكن است ادامه تیرهای سازه و یا سازه‌هایی مستقل باشند كه به ساختمان دوخته شده‌اند. همچنین سایه بان‌ها می‌توانند سازه‌هایی خود ایستا باشند. چادر یا دیگر سایه بان‌های پارچه‌ای نیازی به كنترل بهسازی ندارند.
دودكش‌های ساختمانی
دودكش‌ها اجزایی هستند كه به صورت طر ه بر بام ساختمانها قرار می‌گیرند، دودكش‌های ساخته شده از ورق‌های نازك فلزی نیاز به كنترل برای بهسازی ندارند.
راه پله‌ها
راه پله‌ها شامل عرشه، پاگرد و دست‌انداز هستند كه راه عبور بین دو طبقه را تشكیل می‌دهند. درها، پنجره‌ها و بخش‌های مقاوم در برابر آتش كه در محدوده راه پله هستند، جزء راه پله‌ها محسوب میشوند.
كف‌های كاذب
این كف‌ها شامل كف‌های كاذب پانل بندی شده كه جهت دسترسی به سیم‌ها، فیبرهای نوری و دیگر تجهیزات مربوط به رایانه و یا وسایل الكتریكی دیگر طراحی شده‌اند، هستند.
تجهیزات و تأسیسات مكانیكی
تجهیزات مكانیكی
تجهیزات مكانیكی كه حداقل یكی از معیارهای زیر را دارا باشند باید براساس این دستورالعمل ارزیابی شوند.
- كلیه تجهیزاتی كه وزن آنها بیش از ۱۸۰ كیلوگرم باشد.
- تجهیزات مهار نشده با وزن بیش از ۴۵ كیلوگرم كه ضریب اطمینان آنها در برابر واژگونی تحت اثر بارهای طراحی تعیین شده كمتر از ۱/۵ باشد.
- تجهیزاتی كه دارای وزن بیش از ۱۰ كیلوگرم بوده و به سقف ، دیوار و یا تكیه گاهی كه ارتفاعش از كف بیش از ۱/۲ متر است، متصل شده باشند.
كلیه تجهیزات زیر:
- بویلرها و كور‌ه‌ها
- نقاله‌ها
- تجهیزات دارای جداساز لرزه‌ای
- تجهیزات فاقد جداساز لرزه‌ای
- تجهیزات واقع در داخل داكت
كمپرسورهای هوا (Air Compressors)
كمپرسورهای هوا برای تامین هوای با فشار بالا برای مصارف مختلفی به كار می‌روند. بیشتر كمپرسورهای هوا از نوع پیستونی و یا پره چرخنده هستند. كمپرسورهای گریز از مركز برای فشارهای بسیار زیاد و كاربردهای صنعتی به كار می‌روند.
واحدهای تهویه مطبوع (Air Conditioning Units)
واحدهای تهویه مطبوع وسیله‌های خانگی یا صنعتی هستند كه برای رطوبت گیری و خارج نمودن گرما از محیط به كار می‌روند و در آنها، سرمایش از طریق چرخه ساده تبرید انجام میشود. این تجهیزات می‌توانند در زیر سقف، روی زمین و یا كنار دیوار نصب شوند. برخی از انواع تجهیزات این گروه بشرح زیر هستند. از ویژگی‌های این گروه دارا بودن چهارچوب مناسب و وزن نسبتاً كم آنها است.
- واحد تهویه مطبوع كوچك روی بام (خنك شونده با هوا)
- واحد تهویه مطبوع بزرگ روی بام(خنك شونده با هوا)
- واحد تهویه مطبوع داخلی (نصب بر روی كف یا به صورت آویزان از سقف)
- واحد تهویه مطبوع كنار دیوار
- واحد (Package) خنك شونده با آب (روی كف یا روی كف دارای سكو)
- واحد تهویه هوای داخلی یا پمپ حرارتی (روی كف یا بصورت معلق با خنك كننده جدا)
هواسازها (Air Handling Units)
واحدهای هواساز وسایلی هستند كه برای تهویه یا گردش هوا به عنوان جزئی از سیستم گرمایشی، تصفیه و تهویهمطبوع به كار می روند. این تجهیزات معمولاً به صورت یك جعبه بزرگ فلزی شامل یك دمنده، اجزای گرمایشی یاسرمایشی، اتاقك فیلتر، صداگیر و میراگر م یباشند.نمونه هایی از واحدهای هواساز به شرح زیر قابل ذكر می باشند:
- واحد هواساز بزرگ قرار گرفته بر روی بام
- واحد هواساز كوچك قرار گرفته بر روی بام
- واحد پردازش هوای داخلی قائم (روی كف)
- واحد هواساز داخلی افقی (روی كف یا بصورت معلق)
- واحد هواساز ساختمان
- شبكه‌های تبرید در واحدهای هواساز
جداساز هوا (Air Separators)
جدا ساز هوا دستگاه برای زدودن آب و روغن از هوای فشرده به كار میرود. به طور معمول بر روی یك دیوار در نزدیكی كمپرسور هوا نصب شده و می‌تواند یك دستگاه چند فیلتری باشد. نمونه‌هایی از جداسازهای هوا به شرح زیر هستند.
- جداساز هوا (به صورت معلق)
- جداساز هوا (نصب شده بر روی كف)
آسانسورها
آسانسور شامل اتاقك، محفظه، تجهیزات و اتاق تجهیزات مربوط به بهره برداری آسانسور از قبیل بالابر، وزنه‌های تعادل ،كابل‌ها و كنترل‌گرها هستند.
چیلر یا سرماساز (Chillers)
چیلر دستگاهی است كه حرارت را از یك مایع با استفاده از تراكم -بخار یا چرخه جذب – تبرید (absorbtion-refrigeration) خارج می‌نماید. برخی از انواع چیلرهای قابل ذكر در این دسته شامل موارد زیر است.
- چیلر از نوع خروج از مركز (Centrifugal)
- چیلر با كمپرسور پیچی (Screw)
- چیلر قاب دار
- چیلر كوچك
نقاله‌ها
نقاله‌ها شامل انتقال دهنده‌های مواد و مصالح به همراه تمام ماشین‌آلات و كنترل كننده‌های لازم برای بهر‌ه‌برداری از آنها است.
تجهیزات و تاسیسات الكتریكی
انواع تجهیزات برقی و مخابراتی
تمام تجهیزات برقی و مخابراتی، شامل پانل‌های كنترل و تابلوهای برق، ر‌ج‌های باتری، مراكز كنترل موتور، دنده كلیدها و سایر اجزای ثابت واقع در اتاق‌های برق و یا دیگر نقاط ساختمان كه دارای حداقل یكی از شرایط زیر هستند، باید برای بهسازی كنترل شوند.
- تمام تجهیزاتی كه وزن آنها بیش از ۱۸۰ كیلوگرم باشد.
- تجهیزات مهار نشده با وزن بیش از ۴۵ كیلوگرم كه ضریب اطمینان آنها در برابر واژگونی محاسبه شده با نیروهای طراحی لرزه‌ای كمتر از ۱/۵ باشد.
- تجهیزات دارای وزن بیش از ۱۰ كیلوگرم كه به سقف، دیوار و یا تكیه‌گاهی كه ارتفاعش از كف بیش از ۱/۲ متر است، متصل باشند.
- تجهیزات واقع در ساختمانها.
ژنراتورها (Generators)
واحدهای تولید انرژی الكتریكی موقتی و اضطراری در هنگام وقوع مشكل برای شبكه انرژی الكتریكی سراسری قابلاستفاده خواهند بود. این تجهیزات با توجه به اینكه امكان قطع انرژی الكتریكی در هنگام وقوع زلزله بسیار بالا است،برای ادامه سرویس دهی سایر تجهیزات و یا سازه‌ها بعد از زلزله بسیار مهم و كلیدی هستند. نمونه‌هایی از این تجهیزات بشرح زیراست.
- دستگاه كنترل ژنراتور (نصب شده بر روی تجهیزات)
- ژنراتور محفظه دار (نصب شده بر روی كف)
- ژنراتور با محفظه عایق در برابر هوا (نصب شده بر روی بالشتك)
- ژنراتور با رادیاتور (نصب شده بر بالشتك ((pad) می‌تواند رادیاتور به صورت مجزا نصب شود.
ترانس‌های برق
ترانس‌های برق با توجه به وظیفه آنها در تبدیل ولتاژهای مختلف برق نقش مهمی در عملیاتی ماندن شبكه انتقال و توزیع برق دارند. نمونه‌هایی از این تجهیزات بشرح زیر هستند.
- ترانس برق فشار قوی
- ترانس سبك
- ترانس نیمه سنگین
- ترانس سنگین
قفسه‌ها
قفسه‌ها با توجه به مواد نگهداری شده بر روی آنها به چهار گروه زیر طبقه بندی میشوند.
گروه ۱) قفسه‌های كتاب
قفسه‌های كتاب چوبی یا فلزی كه ارتفاع آنها از ۱/۲ متر بیشتر باشد.
گروه ۲) قفسه‌های تجهیزات مخابراتی و رایانه‌ای
شامل سیستم‌های قفس های خودایستا (Free Standing) که بیش از ۱/۲ متر ارتفاع دارند و برای نگهداری رایانه و دیگر تجهیزات برقی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
گروه ۳) قفسه‌های مواد خطرناك
قفسه‌هایی شامل ظروف محتوی موادی كه برای سلامت و ایمنی شغلی خطرناك محسوب میشوند. این مواد شامل موارد زیر است.
- ظروف گاز پروپان
- ظروف گاز فشرده
- ظروف نگهداری مواد شیمیایی خشك یا مایع
قفسه سایر مواد
شامل قفسه‌های نگهداری سایر مواد به صورت دائمی و یا موقتی بوده و دارای انواع مختلفی نهستند. قفسه‌ها اگر دارای سیستم مهار جانبی نباشند به بارهای لرزه‌ای بسیار حساس بوده و بشدت آسیب پذیر خواهند بود. همین طور در طول زلزله ممكن است محتویات داخل قفسه‌ها دچار لغزش شوند یا اینكه قفسه به كلی ناپایدار شده و واژگون شود.
تجهیزات بیمارستانی
در این بخش به معرفی كلی تجهیزات معمول بیمارستانی پرداخته شده است. این تجهیزات در سه بخش تجهیزات الكتریكی و حساس، تجهیزات نگهداری و ذخیره مواد و تجهیزات سنگین بیمارستانی دسته‌بندی شده‌اند.
