کارهای چوبی
چوب از قدیمی‌ترین مصالح ساختمانی به شمار می‌رود در زمان‌های دور از چوب برای ساخت اعضا و قطعات سازهای در و پنجره و وسایل تزئینی و مبلمان استفاده می‌شد، لیکن کاهش مساحت جنگل‌ها، پیشرفت صنایع فولاد، پیدایش بتن، مطرح شدن صنایع کاغذسازی، محدودیت توان باربری چوب و ضعف چوب در برابر عوامل محیطی موجب شده تا چوب نقش سازهای خود را به تدریج از دست بدهد. به علاوه ازدیاد ساختمان‌ها موجب کمبود و گرانی چوب شده که این امر مصرف آن را با محدودیت‌هایی مواجه می‌ساز‌د. در ایران چوب‌ها را معمولاً به صورت خام به مصرف می‌رسانند و چوب‌های عمل آمده غالباً وارداتی است که این امر نیز موجب بالا بودن قیمت چوب است. کارهای چوبی باید تماماً مطابق با نقشه‌های اجرایی صورت گیرد. چوب مورد مصرف در کارهای چوبی باید با نوع و اهمیت کار متناسب باشد. در انتخاب نوع چوب، باید وظایف و شرایط آتی کار مد نظر قرار گیرد. در کارهای چوبی باید مسئله ایمنی را همواره مد نظر قرار داد. ابزارها باید همواره در بهترین شرایط نگهداری شده و از آنها تنها برای منظورهای طراحی شده، استفاده شود. ماشین‌های مورد استفاده در کارهای چوبی معمولاً دارای سرعت‌های زیاد و تیغه‌های برنده هستند، از این رو استفاده از این ماشین‌ها فقط برای افراد مجرب و کارآزموده مجاز است .هیچ گاه نباید قسمت‌های محافظ ماشین‌ها را از روی دستگاه باز نمود. قبل از راه اندازی ماشین‌ها باید تنظیم‌های لازم به طور کامل صورت گرفته باشد.
چوب
چوب به دلیل ساختار طبیعی خود در جهات مختلف دارای خواص متفاوتی است. مثلاً مقاومت یا جمع شدگی آن در امتداد الیاف، شعاع یا امتداد مماس با تنه درخت متفاوت است. تاب کششی چوب از تاب فشاری آن بیشتر است. جمع شدگی آن در امتداد الیاف حدوداً ۱% در امتداد شعاع برش عرضی تا ۵٪ و در امتداد مماس با تنه درخت تا ( ۸%) نیز می‌رسد.
در صنعت ساختمان از چوب به شکل گرد، الوار چهارتراش، تخته، تخته‌های چندلا، فیبر، ر‌و‌کش، و نئوپان استفاده میشود. چوبی که به عنوان مصالح ساختمانی مورد مصرف قرار می‌گیرد، باید مرغوب، خشک و عاری از شیره نباتی باشد. گره‌های پوسیده، ترک، قارچ، پوسیدگی و تمرکز صمغ روی سطوح نمایان چوب، نشانه نامرغوب بودن آن است.
عوامل اتصال کارهای چوبی
برای اتصال قطعات مختلف چوب به یکدیگر وسایل و طرق مختلفی وجود دارد. متداول ترین عوامل اتصال عبارتند از میخ‌ها، پیچ‌های مخصوص چوب، چسب و اتصال‌های چوبی (فاق و زبانه). در پاره‌ای موارد ممکن است ترکیبی از روش‌های یاد شده به کار گرفته شود. چنانچه در نقشه‌های اجرایی جزئیات اتصال قطعات مختلف چوب معین نشده باشد، باید نوع اتصال با توجه به استقامت، پاکیزگی، سهولت، شرایط جوی و قیمت تمام شده، انتخاب شود. برای چسبانیدن قطعات مختلف چوبی از چسب‌های حیوانی، چسب‌های نباتی، صمغ‌های مصنوعی، چسب‌های اپوکسی و کاستین (یا چسب ماستی که درودگران آن را سریشم سرد می‌نامند) استفاده شود.
چسب‌های حیوانی ضد رطوبت نیستند، از این رو باید از آنها در مواردی استفاده شود که کار ساخته شده در معرض رطوبت زیاد قرار نگیرد. چسب‌های حیوانی به سرعت خشک می‌شوند، از این رو هنگام استفاده از آنها، باید کار قبلاً یک بار به صورت تمرینی و بدون چسب روی هم سوار شده باشد تا در هنگام مونتاژ اصلی، سرعت عمل کافی وجود داشته باشد.
هنگامی که از چسب کاستین استفاده میشود، باید ظرف مدت ۱۵ تا ۴۵ دقیقه (بسته به حرارت و رطوبت محیط) قطعات مختلف چوب روی هم سوار شده باشند. چسب های مصنوعی را باید در محل‌های سرد و خشک نگهداری کرد، گرما و رطوبت موجب تغییر شیمیایی این چسب‌ها می‌شوند. در مورد ویژگی انواع چسب‌ها به مندرجات نشریه شماره ۵۵ مراجعه شود. در اتصال و مونتاژ قطعات مختلف کارهای چوبی، باید ویژگی‌های مصالح با مشخصات مندرج روی نقشه‌های اجرایی مطابقت داشته باشد.
اجرای کارهای چوبی
خواندن نقشه‌های اجرایی
وجود نقشه در اجرای کارهای چوبی ضروریست، این نقشه‌ها بهترین وسیله انتقال اطلاعات از طراح به عوامل اجرایی هستند. نجارها باید با اصول اولیه در قرائت صحیح نقشه‌ها آشنا باشند. نقشه‌ها مدارکی هستند که در صورت بروز اختلاف بین مشاور، کارفرما و سازنده قرار می‌گیرند و اختلاف در طرح یا تفسیر مندرجات آنها می‌تواند موجد هزینه‌های اضافی برای هریک از طرفین قرارداد باشد. بنابراین حتی در کارهای کوچک اگر نقشه‌ها به صورت اولیه و سردستی نیز تهیه شده باشد، باید آنها را تا مدتی پس از تکمیل کار، حفظ و نگهداری نمود تا در صورت بروز اشکال و اختلاف، مورد استفاده قرار گیرند.
بریدن، خشک کردن، خواباندن و به کار بردن چوب
درخت را باید در فصل پاییز که شیره آن کم است، برید. در فصل بهار و تابستان که شیره درخت زیاد است، قارچ‌ها و انگل‌ها به درخت بریده یورش برده، به آن آسیب می‌رسانند. پس از بریدن درخت بهتر است پوست آن را بکنند تا انگل‌ها زیر پوست آن جا نگیرند و به آن آسیب نرسانند. تنه درخت پوست کنده، نباید در برابر آفتاب قرار گیرد. خشک شدن چوب از یک پهلو موجب ترک خوردگی آن از پهلوی دیگر میشود. تنه درخت باید از دور تا دور به طور یکنواخت خشک شود. از آنجا که خواباندن چوب برای خشک شدن تدریجی آن موجب افزایش هزینه‌ها میشود، چوب را در گرمخانه‌هایی با گرمای ۴۶ تا ۵۰ درجه سلسیوس خشک می‌کنند.
کلیات اجرای کارهای چوبی
کارهای چوبی باید دقیقاً مطابق نقشه‌های اجرایی انجام شوند. به منظور رعایت جنبه‌های اقتصادی باید در کارهای چوبی از جزئیات اجرایی تیپ استفاده شود و تا حد امکان از طرح‌ها و جزئیات اجرایی خاص پرهیز شود. در کارهای چوبی باید تا حد امکان تعداد اتصالات، کم و جزئیات اجرایی ساده باشد. در استفاده از چسب‌ها باید شرایط بهره برداری از کار چوبی در نظر گرفته شود. برای چسباندن قطعات به یکدیگر، باید سطوح اتصال کاملاً تمیز و خشک باشند، چسب مناسب انتخاب شده باشد. قطعات به ترتیب شماره گذاری شده باشند، گیره و پیچ دستی به تعداد کافی مهیا شده باشد. قطعات یک بار به طور آزمایشی به یکدیگر متصل شده باشند. سطوح مورد نظر، چسب کاری شده و قطعات تحت فشار قرار گیرند. کار سوار شده باید مورد بازرسی مجدد قرار گرفته و از مسطح و گونیا بودن آن اطمینان حاصل شود. چسب‌های اضافی قبل از سخت شدن، باید از روی کار برداشته شوند و پس از خشک شدن چسب باید گیره‌ها به آرامی باز شوند. در جایی که شرایط بهره برداری ایجاب می‌کند، باید از چوب‌های عمل آمده و حفاظت شده استفاده شود.
اجرای سازههای چوبی
در اجرای قسمت‌های مختلف سازههای چوبی نظیر ستون‌ها، تیرها، خرپاها، کف‌ها و دیوارهای چوبی، باید به جزئیات مندرج در نقشه‌های اجرایی توجه شود. به منظور رعایت جنبه‌های اقتصادی و ایجاد سازهای مناسب، باید حتی الامکان از جزئیات اجرایی تیپ استفاده شود . وصله‌های اعضا و قطعات سازهای در صورت نیاز، باید در نقاطی قرار داده شوند که تنش‌ها در پایین‌ترین حد باشند. تا حد امکان باید از طرح، ساخت و نصب‌های دشوار پرهیز شود. در طول اعضا و قطعات سازهای، باید از تغییر مقطع عرضی غیرضروری پرهیز شود. شکل مقاطع اعضا و قطعات سازهای، باید با عملکرد قطعه تناسب داشته باشد. چسب‌های مورد مصرف در اعضای سازهای، باید با شرایط بهره برداری متناسب باشند. چنانچه خطر حریق، عضو سازهای را تهدید می‌کند، باید برای به تأخیر انداختن زمان اشتعال و افزایش مقاومت در برابر حریق از مواد مخصوص در سطوح داخلی ساختمان استفا ده نمود. نوع و ضخامت این مواد در مشخصات فنی خصوصی قید خواهند شد. لازم نیست این تدابیر در مورد اعضا و قطعاتی که دارای سطح مقطع زیاد هستند، به کار بسته شود. در سازههای چوبی بهتر است به جای تیرهای ساده از تیرهای یکسره استفاده شود.
ساخت و نصب درها و پنجره‌های چوبی
درها و پنجره‌های چوبی و چارچوب آنها باید مطابق نقشه‌های اجرایی، ساخته و نصب شوند و تطبیق اندازه در و پنجره با چارچوب باید مورد توجه قرار گیرد. در و پنجره باید از هر طرف ۱/۵ میلیمتر با چارچوب فاصله داشته باشد تا در اثر باد کردن و رنگ آمیزی اشکا‌لی در عملکرد آنها پیش نیاید. انتخاب لولا باید با توجه به وزن در و پنجره صورت گیرد. لولاها باید در فاصله مناسبی از بالا و پایین نصب شوند. برای نصب لولا باید در لبه در و پنجره و داخل دوراهه چارچوب، تورفتگی ایجاد شود و با جاسازی لولا از ایجاد فاصله بین بازشو و چارچوب جلوگیری به عمل آید. نصب لولا باید به کمک پیچ‌های مخصوص چوب صورت گیرد.
اتصالات پنجره‌های چوبی باید از نوع فاق (کام) و زبانه‌ای بوده و قاب پنجره باید تنگ و میخ شده باشد. پنجره‌های چوبی خارجی، باید در محلی قرار گیرند که از بارش برف و باران در امان باشند. درهای چوبی با پوشش‌های فیبری، تخته‌های لایی یا نئوپان، باید با استفاده از شبکه‌های چوبی یا دیگر مصالح و چسب مناسب ساخته شوند.
درها و پنجره‌های چوبی به دو شکل ساده و قابلمه‌ای ساخته می‌شوند. نوع قابلمه‌ای به لحاظ زیبایی و جلوگیری از تبادل حرارت و گرد و غبار بر نوع ساده برتری دارند. در محل نصب قفل درهای چوبی باید عرض قاب چوبی (بائو) به اندازه‌ای باشد که نصب قفل، روکوب و دستگیره آن بدون اشکال میسر باشد.
کارگذاشتن چارچوب درها و پنجره‌ها
به منظور جلوگیری از نفوذ رطوبت از کف، نعل درگاه و دیوارهای اطراف به چارچوب ، باید پشت چارچوب را با استفاده از مواد مخصوص یا نواری از مصالح ضد رطوبت نظیر ورقه‌های قیراندود یا لایه‌های نازک پلاستیک عایقکاری نمود. لبه‌های داخلی آستانه و اعضای قائم چارچوب، به ویژه در تراز پایین، باید به کمک زوارهای چوبی موقت از صدمات احتمالی ناشی از عدم دقت در عبور فرقون یا حمل و نقل مصالح و دیگر تجهیزات، مصون نگاه داشته شود. در مواردی که چارچوب همزمان با پیشرفت کار دیوار کار گذاشته میشود، برای نگهداری آن در وضعیت قائم ، باید از یک یا دو وادار چوبی که به کلاه (عضو افقی بالایی ) چارچوب متصل میشود، استفاده نمود. در این حالت با پیشرفت کار بلوک چینی یا آجرچینی ، باید شاخک‌هایی به اعضای قائم چارچوب، متصل و با کار بنایی درگیر شوند. اولین شاخک‌ها (یک عدد در هر طرف)، باید در تراز پایین یعنی پس از اولین ردیف بلوک چینی و دومین یا سومین ردیف آجرچینی قرار داده شوند.
اجرای تیغه‌های جدا کننده چوبی
تیغه‌های جدا کننده که برای تقسیم فضاهای داخلی ساختمان احداث می‌شوند، باید مطابق با نقشه‌های اجرایی، ساخته و به نحوی مطمئن به کف، سقف و دیوارهای اطراف مرتبط شوند، به نحوی که از استحکام کافی برخوردار باشند.
اجرای کارهای چوبی تزئینی
اجرای کارهای چوبی تزئینی نظیر نرده‌ها و دست اندازها، پله‌های چوبی و کمدهای دیواری، باید مطابق نقشه‌های اجرایی صورت پذیرد. این کارها باید با دقت و توسط افراد مجرب انجام شود. در ساخت کارهای چوبی تزئینی، باید از بهترین مصالح استفاده شود.
