پوشش‌های کف
برای اجرای پوشش‌های کف باید نکات زیر مورد توجه قرار گیرد.
- قبل از اجرای هر نوع پوشش، باید محل‌هایی را که کفسازی میشود، کاملاً از مواد زاید پاک نمود.
- هر نوع پوشش، مشخصات خاص خود را دارد که با توجه به مصالح مصرفی، باید موازین فنی آن رعایت شود.
- مصالح عمده‌ای که در پوشش‌های کف، پله‌ها به کار می‌رود عبارتند از سنگ، بتن، موزائیک، انواع آجر، سرامیک‌ها، لاستیک‌ها، انواع چوب، چوب پنبه، مواد نساجی، مواد قیری.
در صورت درخواست دستگاه نظارت، پیمانکار موظف است به هزینه خود و قبل از شروع به کار، تعداد کافی نمونه برای تصویب در اختیار دستگاه نظارت قرار داده و اسناد و دلایل کافی نسبت به مناسب بودن مصالح و مرغوبیت جنس ارائه نماید.
دامنه کاربرد پوشش‌های کف، پله‌ها
پوشش نهایی کف که روی زیرسازی انجام میشود، کفپوش نام دارد و موارد استعمال آن در کف، قرنیز، پله ساختمان‌ها و پیاده‌روها است. انتخاب و کاربرد هر نوع پوشش، بستگی مستقیم به نوع بهره برداری از آن داشته و باید متناسب با آب و هوای منطقه و همچنین محل و محیط کار باشد. از جمله عوامل تعیین کننده، ویژگی‌های جذب صوت، نرمی، رنگ، صافی، پایداری در برابر مواد شیمیایی، سایش و سهولت انجام تعمیرات است.
مصالح پوشش‌های کف، پله‌ها
مصالح مورد مصرف در پوشش‌های کف، پله‌ها متنوع‌اند. پوشش‌های رایج عبارتند از آجرهای موزائیکی پیش ساخته و درها، موزائیک سبک، موزائیک پلاستیکی، آجرهای سیمانی، سنگ، چوب، کاشی کف، پلاستیک و لاستیک . کاربرد، جنس، چگونگی ساخت، ابعاد و سایر مشخصات مصالح مورد استفاده در پوشش‌های کف، پله‌ها در نشریه شماره ۵۵ آمده است.
پوشش‌های کف
چنانچه فرش در طبقه زیرین ساختمان بوده و مستقیماً با زمین تماس دارد، باید دارای زیرسازی به شرح زیر است.
پس از تسطیح کف زیرین، ۲۵ تا ۳۵ سانتیمتر قلوه سنگ درشت چیده و سپس روی آن یک قشر مخلوط شن و ماسه بریزند تا فواصل خالی را پر کرده و یک سانتیمتر روی تمامی سطوح را بپوشاند. در صورت عدم دستیابی به سنگ قلوه و با توافق دستگاه نظارت میتوان از سنگ لاشه استفاده نمود. در سایر طبقات به منظور پر کردن فضای بین پوشش سقف و فرش کف میتوان از مصالح سبک مانند پوکه معدنی یا صنعتی به صورت بتن سبک، خرده آجر (غیر از آجر جوش ) یا پوکه کوره‌ای استفاده کرد. بدیهی است مصالح مذکور باید عاری از هر گونه گچ، خاک، بقایای نباتی و مواد زاید باشد. پس از تسطیح، روی لایه مذکور را با یک قشر ماسه نرم پوشانده، برای فرش آماده می‌کنند. قبل از مبادرت به پر کردن حد فاصل بین طاق و فرش، باید تمامی نخاله‌ها، گچ، خاک، آهک و مانند اینها، جمع آوری و به خارج کارگاه حمل شود.
در صورتی که لوله‌های آب، گاز، تأسیسات و برق (اعم از پولیکا، فولاد و یا کابل )) از کف عبور می‌کنند، باید قبلاً تدابیر لازم برای محافظت آنها به عمل آمده و سپس اقدام به زیرسازی و فرش شود. در جاهایی که سطح آب زیرزمینی بالاست طبق دستور دستگاه نظارت قبل از فرش کف، باید مبادرت به انجام عایق رطوبتی نمود. قبل از کفسازی با کاشی (اعم از لعابدار یا بدون لعا‌ب )، پارکت، موکت، فرش لاستیکی، چوب پنبه، کائوچو و نظایر آن، عیناً باید زیرسازی بالا انجام شود. به منظور انجام هر نوع کفپوش لاستیکی، پلاستیکی، کائوچو‌یی، چوبی و مانند اینها در طبقات همکف و یا در زیرزمین که فرش با زمین طبیعی به وسیله کفسازی تماس دارد، برای جلوگیری از نفوذ رطوبت، باید سطح زیر فرش را با عایق رطوبتی مناسب عایق کاری نمود.
پوشش کف با آجرهای سیمانی و موزائیکی
آجر موزائیک روی ملات سیمانی به نسبت ۱:۳ تا ۱:۵ به ضخامت متوسط ۵/۲ سانتی متر کار گذاشته میشود. ملات ماسه سیمان باید طبق استاندارد شماره ۷۰۶ ایران باشد (در صورتی که قرار است ملاتی غیر از ملات ماسه سیمان به کار رود، باید مشخصات آن به تصویب دستگاه نظارت برسد).
درز موزائیک‌ها باید منظم و باریک بوده و سطح فرش کاملاً هموار و تراز باشد، به نحوی که پستی و بلندی و اختلاف ارتفاع در آن مشاهده نشود. آجر موزائیک نباید لب پریده باشد، در صورت وجود چنین نقصی، طول لب پریدگی نباید بیش از ۴ میلیمتر و طول لب پریدگی در سطح سایش، نباید بیش از ۲ میلیمتر و حاصل ضرب این دو عدد نباید از ۶ بیشتر باشد. در آجرهای خیس شده ممکن است سوراخ‌های ریزی شود. این سوراخ‌ها نباید از فاصله ۵ متری قابل ر‌ؤیت باشند. آجرها باید بر اثر ضربه جسم فلزی، صد‌ای زنده‌ای ایجاد کنند. میزان جذب آب حداکثر ده درصد است. موزائیک نباید قبل از آنکه ۲۸ روز از عمر آن بگذرد، کار گذاشته شود.
خطوط درز موزائیک در اطاق‌هایی که مجاور و متصل به هم یا در مجاورت راهرو و فضاهای ارتباطی قرار دارند، باید در یک امتداد باشند، مگر در محل‌هایی که ابعاد موزائیک‌ها متفاوت باشند. سطوح زیرین که فرش کف روی آن اجرا میشود، باید کاملاً تمیز شده و قبل از شروع کار مرطوب شوند. موزائیک قبل از نصب، باید حداقل ۱۵ دقیقه در آب قرار گیرد. موزائیک اطراف کفشوی‌ها، دور کاسه توالت‌ها و چارچوب‌ها و مانند اینها پس از اندازه‌گیری، باید با وسیله مناسب بریده شوند، به نحوی که درزها یکنواخت باشد. راه رفتن روی موزائیک فرش قبل از دوغاب ریزی ممنوع است. ساختن ملات روی موزائیک فرش مجاز نیست.
بند کشی
بندهای فرش موزائیک را با توجه به نوع کار با دوغاب سیمان و پودر سنگ یا سیمان و خاک سنگ پر می‌کنند. سیمان این دوغاب بر حسب رنگ موزائیک از سیمان پرتلند یا رنگی انتخاب میشود. پس از گرفتن دوغاب سیمان درزها، روی سطح موزائیک دوغاب ریزی شده، ماسه نرم، خاک اره، پودر و یا خاکه سنگ پاشیده، آن را با گونی پاک می‌کنند.
نصب آجرهای موزائیکی و سیمانی بدون ملات و کفپوش‌های موزائیکی درجا و شسته
نصب آجرهای موزائیکی و سیمانی در فرش بام و پیاده روها بر روی بستری از ماسه نرم صورت می‌گیرد. در فرش بام باید آجرها را روی ۵/۲ تا ۳ سانتیمتر ماسه قرار داد. در اطراف مجرای آب روها تا شعاع ۸۰ سانتیمتر به جای ماسه از شن رودخانه‌ای (نخودی) استفاده میشود . آجرهای موزائیکی یا سیمانی را میتوان به طور خشکه چین پهلوی هم قرار داد ، در این حالت پس از نصب آجرها در سطحی معادل ۶ تا ۷ مترمربع ، درز انبساطی به عرض ۲/۱ سانتی متر در اطراف آن تعبیه میشود . درز یاد شده باید با ماسه آسفالت پر شود. سایر درزها باید با دوغاب سیمان پر شوند. در بام میتوان پس از ماسه ریزی، موزائیک را با ملات ماسه سیمان فرش نمود که در آن صورت ملات باید کم عیار و کم آب بوده و سعی شود که ماسه زیرین جابه جا نشود و سپس نسبت به دوغاب ریزی اقدام شود.
آجرهای موزائیکی سبک
فرش این نوع موزائیک عیناً مانند سایر موزائیک‌ها است و استفاده از این نوع موزائیک‌ها، باید مطابق دستور دستگاه نظارت صورت گیرد.
کفپوش موزائیک پلاستیکی
این کفپوش‌ها را غیر از کفسازی معمولی میتوان روی مصالح مختلف از قبیل چوب، بتن و موزائیک کهنه اجرا کرد. جزئیات اجرایی این نوع کفپوش عیناً مانند سایر موزائیک‌ها است. در سطوحی که کفشو وجود دارد، باید کرم بندی و شیب بندی، انجام و سپس از نقاط مرتفع به سمت کفشو، ریسمان کشی و آنگاه مبادرت به فرش موزائیک شود. در کف آشپزخانه، توالت و حمام، باید حداقل ۵/۱ درجه شیب منظور شود. پس از ساب زنی و تمیزکاری، سطح موزائیک را با واکس مخصوص براق می‌نمایند.
پوشش کف با سنگ
قطعات سنگ باید روی قشری از ملات کار گذاشته شده، با کمی جابه جایی با ملات تماس کامل پیدا کند و کلیه درزها و فواصل سنگ‌ها با ملات پر شود. در مواقعی که دمای محیط کار یا درجه حرارت هر یک از مواد و مصالح مصرفی از ۵ درجه سلسیوس کمتر است، انجام بنایی با سنگ مجاز نیست، مگر اینکه وسایل کافی و مجاز برای عایق نمودن محل یا گرم کردن مواد مصرفی به کار رود تا درجه حرارت از مقدار مشخص شده بالا ، کمتر نباشد. تمامی سطوح زیرین که بنایی روی آن شروع میشود، باید کاملاً تمیز شده و قبل از شروع مرطوب شود.
سنگ در حین فرش نباید به ملات آغشته شود . در مورد سنگهای پلاک که سطح زیرین آنها صیقلی است، میتوان برای چسبندگی بیشتر ملات با سنگ، به وسیله ماشین، شیارهایی در پشت سنگ ایجاد نمود.
فرش با لاشه سنگ
هنگام فرش با سنگ لاشه ، فواصل و درز سنگ‌ها را به هر میزان میتوان انتخاب نمود. سنگ‌ها را میتوان در رنگ‌ها و اشکال مختلف انتخاب کرد. سطوح جانبی سنگ‌ها باید قائم باشد. استفاده از سنگهای بغل اره که ضخامت آنها متغیر و از ضخامت مورد نظر کمتر باشد، مجاز نیست.
در صورتی که سطح فرش نیاز به ساب داشته باشد، سطح ملات، بین لاشه سنگ‌ها باید تا حدودی بلندتر از سنگ باشد، به نحوی که کف پس از ساییدن، کاملاً تراز و یکنواخت شود. به جای ملات ماسه سیمان میتوان از ملات موزائیکی با سنگهای دانه بندی شده ریز یا درشت به رنگ‌های مختلف استفاده نمود. مراحل ساب زنی و بتونه کاری مانند بخش‌های قبل انجام میشود.
فرش با سنگهای ریشه دار و قلوه سنگ
فرش با سنگهای ریشه دار و قلوه سنگ که برای پیاده‌روها و خیابان‌ها و فضاهای باز مورد استفاده است، در فصل محوطه سازی خواهد آمد.
فرش با سرامیک
نصب سرامیک‌ها در روی کف‌های بتنی یا شفته آهکی با ملات سیمان نیز صورت می‌گیرد . برای نصب سرامیک روی سطوحی مانند گچ، چوب و مواد قیری از چسب‌های آلی یا معدنی استفاده میشود. کاشی و سرامیک را نباید قبل از نصب، مدت زیادی در آب قرار داد که زنجاب شود. فقط کافی است کاشی ر ا در آب فرو برده و خارج نمود. در ساختن ملات برای پوشش سرامیک یا کاشی، باید از مصرف آهک، گچ، خاک و پودر سنگ خودداری نمود. اگر از سیمان سفید یا رنگی برای پوشش بندها استفاده میشود، بهتر است برای ساختن ملات از پودر کوارتز (پودر سنگ شیشه) به جای ماسه استفاده نمود.
برای پر کردن بندها از دوغاب سیمان و پودر سنگ استفاده میشود. دوغاب مصرف شده برای بندکشی، همواره بیشتر از حجم فضای خالی است، زیرا مقداری از دوغاب روی سطح سرامیک باقی می‌ماند که پاک شده و مصرف مجدد ندارد.
به طور معمول در هر متر طول یا عرض در سطح کاشی و سرامیک، باید شکاف مخصوص برای انقباض و انبساط منظور شود. این شکاف کاملاً نظیر سایر بندها بوده و در صورت لزوم، باید با پودر پلاستیکی پوشانده شود. چنانچه قبل از سرامیک و کاشیکاری نیازی به عایق رطوبتی باشد، باید طبق دستورالعمل‌های ذکر شده در بخش‌های قبل عمل شود. اگر هنگام کاشیکاری بریدن کاشی ضروری باشد، باید ابتدا کاشی را به اندازه مورد نظر با الماس خط انداخت و به وسیله تیغه تیز یا قیچی مخصوص آن را در خطی کاملاً مستقیم و گونیا برید.
پوشش کف با چوب و پوشش با پارکت
قبل از چوبکاری باید سطح صافی را در کف به وجود آورد. در طبقات همکف و زیرزمینی که فرش با زمین طبیعی به وسیله کفسازی ارتباط دارد. باید به منظور جلوگیری از نفوذ رطوبت، سطح زیر فرش را عایق بندی نمود. میتوان این سطح صاف را به وسیله فرش کف با آجر سیمانی ایجاد نمود. در این صورت لازم است یک دست ساب روی فرش انجام شود. این زیر سازی باید کاملاً خشک شده و کمترین آثار رطوبت که مانع چسبیدن فرش روی آن است، در آن مشاهده نشود. روی سطح صاف خشک شده، باید با روغن الیف، روغن مالی شود. پس از باید سطح با دو قشر ماستیک مخصوص، صاف و سپس فرش کف انجام شود. سطوح فرش شده با پارکت را باید با دستگاه مخصوص ساب زده و کاملاً صیقلی نمود . چوب‌های کرمو، تابدار و چوب‌های مخلوط شده با چوب اصلی، باید کنده و خارج شوند. سطوحی که با فرش‌های فوق پوشیده می‌شوند، باید در کنار دیوار به قرنیزهای چوبی و مانند اینها ختم شوند.
قرنیزها نباید تاب داشته باشند. قطعات قرنیزها حتی المقدور باید بلند باشد. محل سوراخ‌ها در قرنیزها، باید با ماستیک کاملاً پر شده و صیقلی شود. رنگ چوب قرنیزها باید کاملاً یکنواخت باشد، چنانچه قرنیزها رنگ روغن نمی‌شود، باید همرنگ و از جنس چوب پارکت باشد.
تیغه‌های پارکت را میتوان به اشکال مختلف، جناقی، حصیری و شطرنجی فرش نمود . انواع پارکت نظیر راش، بلوط، گردو، افرا، ممرز و مانند اینهاست که از نظر کیفیت و مرغوبیت طبقه بندی میشود. رواداری اندازه تیغه‌ها بستگی به درجه مرغوبیت آنها دارد.
پوشش با پلاستیک و لاستیک
رزین‌های اپوکسی برای روکش کف به کار می‌روند. رزین اپوکسی به همراه رنگینه و ماده سخت کننده، مخلوط شده و به ضخامت ۶ تا ۱۲ میلیمتر روی سطح بتنی یا چوبی پخش میشود. این مواد ممکن است ماله کشی و صاف شده و یا به صورت چین‌دار رها شوند . کفپوش‌هایی که از پلاستیک ساخته می‌شوند عبارتند از موزائیک‌های پلاستیکی، روکش‌های پلاستیکی، کاشی وینیلی ساده و آزبست‌دار و کفپوش وینیلی فوم دار. این کفپوش‌ها به کمک چسب مخصوص بر روی کف ، نصب و درزهای آن با سیمان مخصوص به هم چسبانده میشود . روی این کفپوش‌ها را نباید با حلال‌های قوی تمیز کرد، همچنین باید از زدن واکس و شلاک بر روی آنها خودداری نمود.
کاشی وینیلی
وینیل تایل را به کمک چسب‌های مخصوص ضد آب از نوع سیمان وینیلی بر روی کف نصب می‌کنند. وینیل تایل در برابر چربی‌ها و روغن‌ها و بسیاری از اسیدها و قلیاها و مشتقات نفتی به خوبی پایداری می‌کند.
کاشی وینیلی آزبستی
این مواد به حالت گرم مخلوط شده و به صورت ورقه‌هایی به ضخامت ۵/۱ تا ۱ میلیمتر زیر قشار شکل داده می‌شوند.
کفپوش وینیلی فوم دار
این کفپوش‌ها به کمک چسب مخصوص بر روی کف چسبانده شده و درزهای آن با سیمان مخصوص به هم چسبانده میشود . روی این کفپوش را نباید با حلال‌های قوی تمیز کرد و از زدن واکس و شلاک و لاک بر روی آن باید خودداری نمود. کفپوش‌های وینیلی و وینیلی آزبستی در ایران استاندارد شده که در هر مورد باید برابر دستورالعمل‌های مربوط اجرا شود.
کفپوش‌های لاستیکی
کفپوش‌های لاستیکی را به کمک چسب‌های ویژه، بر روی کف می‌چسبانند. کفپوش لاستیکی، نرم و انعطاف پذیر است و نسبتاً جاذب صدا است. این کفپوش‌ها برای کف طبقات بالای همکف مناسب‌تر است. در فضاهای باز و غیر پوشیده، نباید کفپوش‌های لاستیکی را به کار برد.
کفپوش‌های چوب پنبه‌ای
از چوب پنبه دو نوع کفپوش ساخته میشود، لینولیومی و کاشی چوب پنبه‌ای، در کفپوش لینولیوم از روغن بزرک به عنوان ماده چسباننده استفاده میشود. این کفپوش را میتوان روی هر نوع کفسازی چوبی، بتنی و موزائیکی چسباند، مشروط بر آنکه خشک باشد. برای کف‌های خشک از چسب معمولی و برای کف حمام و آشپزخانه و مانند آن، از چسب ضدآب استفاده میشود. کاشی چوب پنبه‌ای را با چسب مخصوص بر روی کف، چسبانده و با غلتک سنگین می‌فشارند. سپس سطح آن را سائیده، با فیلر می‌پوشانند و واکس می‌زنند . فرش چوب پنبه‌ای نرم است و به محیط احساس گرمی و آرامش می‌دهد، تا حدودی عایق صدا است، ولی دوام آن از دیگر کفپوش‌ها کمتر است. پایداری آن در برابر آب خوب بوده و در برابر چربی‌ها و روغن‌ها ضعیف است.
کفپوش‌های نساجی
کفپوش‌های نساجی به دو گروه اصلی پرزدار و بدون پرز تقسیم می‌شوند. نصب کفپوش‌های نساجی روش‌های گوناگون دارد. نصب با چسب به طور کامل یا در نقاط مشخص، میخ کردن حلقه‌هایی که در پشت کفپوش از قبل برای این منظور تعبیه شده به کف و اتصال کفپوش به کمک باریکه‌های چوبی و فلزی به کف، از جمله این روش‌هاست. همچنین بعضی از انواع کفپوش‌ها را میتوان بدون وسایل نصب و چسب روی کف پهن کرد. هر کدام از این کفپوش‌ها در برابر گرما، اسیدها، قلیا‌یی‌ها، ملات‌ها، کپک زدگی، نور مستقیم و غیر مستقیم آفتاب و سائیدگی، ویژگی‌های خود را دارا هستند. از این رو قبل از مبادرت به پوشش، باید مشخصات کفپوش به تأیید دستگاه نظارت برسد.
کفپوش‌های قیری
مصرف قیر در کفپوش به شکل آسفالت ماستیک و کاشی آسفالتی یا آسفالت تایل است. آسفالت ماستیک را میتوان روی زیرسازی چوبی، بتنی یا فولادی اجرا کرد. هنگام استفاده از کفپوش‌های قیری انجام اندود قیری (پرایمر) روی زیرسازی ضروری است . آسفالت ماستیک را میتوان با قالب گیری به صورت قطعات پیش ساخته در آورده و با چسب قیری روی زیرسازی نصب کرد.
کفپوش با آجر و آجر ماسه آهکی
این نوع کفپوش برای پوشش کف کارخانه‌ها، پیاده‌روها، خیابان‌ها، محوطه سازی‌ها و پارک‌ها مناسب است. آجرهای ماسه آهکی را روی بستری از ماسه بادی یا ملات ماسه سیمان، ماسه آهک یا باتارد، فرش کرده و روی آن را دوغاب سیمان با ماسه بادی یا خاک سنگ و پودر می‌ریزند تا چشمه‌ها و درزهای بین آجرها پر شود.
انواع پله‌ها
پله‌های موزائیکی
قشر رویی مانند قشر رویی موزائیک بوده است.
پله‌های سنگی
سنگ‌هایی که برای پله به کار می‌رود، به شرح زیر است.
- سنگهای یکپارچه که دست تراش بوده و یا به وسیله ماشین تهیه می‌شوند.
- سنگهای پلاک به ضخامت ۲ تا ۱۰ سانتیمتر شامل کف پله و سنگ قرنیز.
سایر انواع پله
پله ممکن است از چوب، آهن، آلومینیوم یا سایر مصالح بنایی نظیر آجر ساخته شود، پله باید در هر حال برابر نقشه و مشخصات اجرا شود. بنا به دستور دستگاه نظارت میتوان برای پوشش کف از موکت، پلاستیک، چوب پنبه و مانند آن و برای نبش پله‌ها از نبشی‌های لاستیکی مخصوص پله که با چسب مخصوص چسبانده می‌شوند استفاده نمود.
حفظ و مراقبت پله‌ها تا حصول مقاومت لازم
- در صورتی که پله موزائیکی پیش ساخته است، باید پس از گذشت ۲۸ روز مبادرت به حمل و نصب شود. پس از نصب حداقل تا ۳ روز، نباید روی پله‌ها رفت و آمد شود.
- در مورد پله‌های موزائیکی درجا حداقل پس از گذشت ۱۴ روز میتوان روی آن رفت و آمد نمود.
- در مورد سنگهای ریشه دار یا سنگهای پلاک حداقل پس از گذشت ۳ روز از نصب، میتوان نسبت به جمع آوری مصالح اضافی و تمیز کردن پله‌ها و بندکشی آنها اقدام نمود.
- پله‌های تیشه کاری و یا کلنگی شده که در فضاهای باز و پر رفت و آمد واقع شده‌اند ، هر چند سال یک بار و با از بین رفتن آثار تیشه، باید مجدداً تیشه داری یا کلنگی شوند.
- پله‌های فلزی را بعد از نصب، باید کاملاً تمیز و سمباده زنی کرده و پس از پوشش با ضد زنگ، با رنگ روغنی رنگ آمیزی نمود . پله‌های فلزی نصب شده در فضای باز ، باید هر سال رنگ آمیزی شده و از زنگ‌زدگی آنها جلوگیری شود.
- پله‌ها باید در برابر عوامل جوی از قبیل آفتاب و باران محافظت شوند و هر چند یک بار نسبت به بطانه کاری، روغن مالی و یا رنگ آمیزی آنها اقدام شود.
