تخریب ساختمان
کیفیت ساختمان‌های آجری، اسکلت فلزی، بتن آرمه، چوبی و نظایر آنها اعم از اینکه بزرگ یا کوچک باشند، در مرحله طرح و اجرا به رعایت پاره‌ای مسائل فنی که به دانش رشته‌های مختلف تخریب ساختمان بستگی دارد، ارتباط پیدا می‌کند، بدیهی است عدم توجه به اصول طراحی و معماری، مبانی محاسباتی، ضوابط تأسیساتی و بالاخره اجرا، ساخت و نگهداری، و نیز استفاده از مصالح نامرغوب، اشکالاتی را در پی خواهد داشت که ساختمان را پیش از موقع، نیازمند به تعمیر می‌سازد.
عوامل تاثیر گذار در تخریب ساختمان
- سپری شدن عمر طبیعی مصالح مورد مصرف در ساختمان که می‌توان به اختصار آن را پیر شدن مصالح نامید.
- عوامل محیطی مانند سیل، زلزله، نزولات جوی، باد، آفتاب، تغییرات درجه حرارت و سایر موارد که اهمیت کمتری دارند.
- انفجار، آتش سوزی، خرابی‌های ناشی از جنگ و بالاخره خرابکاری عمدی یا سهل انگاری.
- تغییر شرایط بهره برداری، به عنوان مثال چنانچه از ساختمان مسکونی که برای افرادی معدود طراحی و ساخته شده و سربار آن نباید از حد معینی تجاوز نماید، به عنوان واحد اداری، آموزشی یا درمانی استفاده شود، بهره برداری مستمر و مکرر از اطاق‌ها، سرویس‌ها و آبریزگاه‌ها و احتمالاً ساختن تیغه‌ها و حتی دیوارهای جدا کننده به ضخامت ده سانتیمتر و بیشتر در نقاط مختلف ساختمان، ممکن است خرابی‌های زود هنگام و پیش بینی نشده‌ای را به کل بنا تحمیل نماید.
- عدم رعایت مشخصات فنی اعم از کاربرد مصالح نامرغوب و به کار گماردن افراد ناوارد به کار، این موضوع به ویژه در کارهای کوچک که انجام آزمایش‌های منظم و مکرر مقرون به صرفه و عملی نیست، مصداق دارد. از طرف دیگر نظارت در این قبیل کارها یا اعمال نمیشود و یا به طور مقطعی و ناقص صورت می‌گیرد که این موضوع خود تعمیرات پیش از موعد را اجتناب ناپذیر می‌سازد. با توجه به مراتب یاد شده به شرح تخریب و تعمیر قسمتهای مختلف ساختمان می‌پردازیم.
روش‌های اجرایی در فصول مختلف کاری
به منظور حفظ و نگهداری ساختمان و افزایش عمر مفید آن باید پرونده‌ای شامل توضیحات و چگونگی اجرا از شروع تا پایان ساخت بنا، نقشه‌های اجرایی و در صورت امکان مشخص کردن مکان‌های قطع اجرای کار به دلایل مختلف و چگونگی اجرای تأسیسات مکانیکی و برقی ساختمان تهیه شود، تا در زمان‌های مختلف که به علل گوناگون اشکالاتی در بهره‌برداری از ساختمان به وجود می‌آید، از پرونده مذکور استفاده و نسبت به تعمیرات بنا اقدام شود. وجود چنین پرونده‌ای سبب اجرای تعمیرات اصولی و صرف هزینه‌ای کمتر در زمانی کوتاه و مشخص خواهد شد.
تخریب و تعمیر عملیات خاکی و شنی
اگر در محوطه مجموعه‌های ساختمانی، کارگاه‌ها، کارخانجات و نظایر آنها قسمت‌هایی از سواره رو یا پیاده رو وجود داشته باشد که به هر علت روی آنها پوشش آسفالت یا بتن انجام نشده باشد، ممکن است با مرور زمان و در اثر ترافیک سنگین و سبک در سواره رو و حتی عبور و مرور افراد در پیاده‌روها و نیز تأثیر عوامل جوی و غیر از اینها در مساحت محدودی از محوطه، مصالح شنی روسازی چسبندگی خود را از دست داده و از سطح خیابان یا پیاده‌رو جدا شوند و در نتیجه فرورفتگی‌هایی در سطح نمایان شود.
ظهور این فرورفتگی‌ها معمولاً به علت یکی از معایب زیر است.
- عدم هدایت آب از سطح محوطه به خارج و ماندن آب به حالت راکد در پاره ای از نقاط
- عدم انتخاب مصالح با دانه بندی مناسب برای روسازی محوطه
- کافی نبودن ضخامت زیرسازی و روسازی محوطه
نحوه رفع معایب ساختمان
- اگر نقایص پدید آمده ناشی از عدم هدایت آب از سطح محوطه، باقی ماندن آب در کنار آن یا بالا بودن سطح آب زیرزمینی باشد، در این صورت باید ابتدا با انجام عملیات زهکشی، آب را از این قسمت‌ها دور و سپس اقدام به تعمیر روسازی نمود.
- اگر خرابی منحصر به سطح محدودی از محوطه و به علت کاربرد مصالح با دانه بندی نامناسب باشد، باید مصالح نامناسب را برداشت و به جای آنها مصالح با دانه بندی مناسب پخش نمود، باید دقت شود که در این قبیل لکه‌گیری‌ها مصالح مصرفی حتی الامکان از مصالحی باشد که در سایر قسمت‌ها پخش شده است.
- اگر ضخامت زیرسازی محوطه کافی نباشد، برای جبران کمبود ضخامت باید از مصالح جدید که با دانه بندی مصالح قبلی هماهنگی داشته باشد، استفاده و مصالح جدید روی سطح زیرسازی، پخش و کوبیده شود.
تخریب و تعمیر سطوح آسفالتی
برای تعمیر سطوح آسفالتی ابتدا باید عیب کار را تشخیص داد، مهمترین عیوب این سطوح شامل موارد زیر هستند.
- گودال‌ها و حفره‌ها
- نشست آسفالت در اثر خرابی زیرسازی
- ترک‌های آسفالت
- موج و شیارهای طولی و عرضی
- بیرون زدن شن از آسفالت (جدا شدن سنگدانه‌ها از آسفالت)
- رو زدن قیر
گودال‌ها و حفره‌ها
این گودال‌ها در اثر عوامل زیر به وجود می‌آیند.
- کافی نبودن کوبیدگی آسفالت
- وجود نقاط ضعف در زیرسازی
- کافی نبودن قیر در آسفالت
این گودال‌ها خطری برای عبور و مرور به شمار می‌روند و اگر به فوریت مرمت نشوند، توسعه پیدا کرده و به علت نفوذ آب و سرایت رطوبت به زیرسازی و یخبندان، خرابی‌های بزرگتری را موجب میشوند، از این رو باید به محض پیدایش گودال در محوطه، آن را لکه گیری نمود.
نشست آسفالت در اثر خرابی زیرسازی
در بعضی از نقاط که زیرسازی یا خاکریز جاده، خوب کوبیده نشده و یا برای عبور لوله‌های آب، گاز، کابل و نظایر آن، محل مذکور کنده شده ولی در بازسازی آن دقت نشده، بعداً در زیر ترافیک به تدریج متراکم میشوند و در نتیجه سطح آسفالت نشست می‌کند. نشست آسفالت ممکن است بدون ترک خوردگی باشد، ولی از آنجا که اختلاف سطح برای ترافیک ایجاد اشکال می‌کند، باید نسبت به مرمت آن اقدام نمود. در صورتی که نشست آسفالت خیلی زیاد و گسترده باشد، باید قشر آسفالت را تراشید و پس از پر کردن و کوبیدن زیر آن، مجدداً قشر آسفالت را تکرار نمود، ولی اگر شکست زیاد نباشد، باید آن را با مخلوط لکه گیری پیش ساخته، به نحوی که در مورد پر کردن گودال‌ها گفته شد، پر نمایند.
ترک‌های آسفالت
مهمترین ترک‌های آسفالت عبارتند از:
- ترک‌های طولی و عرضی
- ترک‌های پوست سوسماری یا موزائیکی
- ترک‌های جمع شدگی
- ترک‌های هلالی شکل
موج و شیارهای طولی و عرضی
موج عبارتست از پستی و بلندی‌هایی که به شکل سینوسی و اکثراً به صورت یکنواخت و منظم در سطح آسفالت ایجاد میشوند. مهمترین علل ایجاد موج وجود قیر اضافی در مخلوط آسفالت، دانه بندی غیر صحیح مواد سنگی، وجود مصالح گرد گوشه به مقدار غیر مجاز و بالاخره خوب کوبیده نشدن آسفالت است. شیار در سطح آسفالت به علت عدم وجود قیر کافی یا دانه بندی ناصحیح مواد سنگی به وجود می‌آید.
بیرون زدن شن از آسفالت
بیرون زدن شن از آسفالت عبارتست از جدا شدن تدریجی مواد سنگی از مخلوط آسفالت که علت آن کمبود قیر در آسفالت تهیه شده و یا حرارت زیاد در هنگام پخش آن است. در صورتی که بیرون زدن شن جزئی باشد و معایب دیگری در سطح آسفالت مشاهده نشود، می‌توان با پخش لایه نازکی از قیر مایع MC2 بدون پخش مواد سنگی روی آن رفع عیب نمود، این طریقه را اصطلاحاً سیلکت ابری می‌نامند.
رو زدن قیر
این عیب در اثر وجود قیر زائد در مخلوط آسفالت به وجود می‌آید و در هوای مرطوب و بارانی سطح راه را لغزنده می‌سازد و برای ترافیک خطرناک است، برای مرمت آن می‌توان در فصولی که هوا گرم است با پخش سنگ شکسته یا ماسه دانه بندی شده روی سطح آسفالت و کوبیدن آن به دفعات توسط غلتک‌های سنگین، قیرهای زائد را جذب نمود، هرگاه مقدار قیر بیرون زده خیلی زیاد باشد یا هوا کاملاً گرم نباشد، باید سطح آسفالت را خراشید و مقداری سنگ شکسته به آن اضافه نمود و آن را خوب کوبید.
تخریب و تعمیر عملیات آجرکاری
ساختمان‌های آجری مانند دیگر ساختمان‌ها در اثر حوادث یا عدم رسیدگی منظم و همچنین در نتیجه وجود نارسایی در طرح و محاسبه و ساخت، ممکن است آسیب ببینند. علاوه بر موارد مذکور دیوارهایی که در معرض رطوبت قرار می‌گیرند ولی دارای عایق بندی نیستند، ممکن است بر اثر رطوبت به مرور زمان بپوسند و از مقاومت آنها کاسته شود.
رطوبت در دیوار نفوذ کرده و چون آجر دارای خاصیت موئینگی است آب را می‌مکد و در خود نگه می‌دارد. ملات بین آجرها اگر ملات مقاومی نباشد، در اثر خیس خوردن از بین رفته و کم کم لای آجرها خالی شده و آجر شروع به لق شدن کرده و بالاخره می‌افتد، در اثر افتادن آجرها از حجم دیوار کاسته شده و مقاومت آن کم میشود . آجرهای ماشینی پس از رسیدن رطوبت به آن در فصل زمستان یخ زده و پس از گرم شدن هوا آجر خرد شده و تکه‌هایی از آن جدا میشود.
تعمیرات اساسی که منجر به تعویض آجرهای یک ستون یا دیوار میشود.
- تخریب کامل و تعویض قسمتی از ارتفاع یک ستون آجری
- تخریب کامل و تعویض قسمتی از ارتفاع یک دیوار آجری که دو طرف آن قابل دسترسی باشند.
- تخریب کامل و تعویض قسمتی از ارتفاع دیوار آجری که یک طرف آن در دسترس باشد.
- تخریب و تعمیر دیوار در صورتی که تمام قسمتهای دیوار که باید تعمیر شود، در یک ارتفاع نباشد.
- تعمیر و بازسازی سقف طاق ضربی که دارای دور کم و یا بدون دور و یا دور معکوس هستند.
- برداشتن دیوار از یک محل، وصل دو اطاق و یا دو فضا به یکدیگر و یا گشودن در و پنجره در یک دیوار
تخریب و تعمیر موزائیک و سنگ پلاک
در اغلب ساختمان‌های امروزی مانند منازل مسکونی، ادارات، هتل‌ها، بیمارستان‌ها، قسمتهای مختلف شامل اطاق‌ها، راهروها، فضاهای تقسیم، سالن‌ها و قسمت‌هایی از کف حیاط‌ها و حیاط خلوت‌ها با موزائیک یا سنگ پلاک، و کف سرویس‌ها با مصالحی نظیر سرامیک، سنگ، موزائیک و یا مصالح دیگر فرش میشود.
تعمیر فرش کف اطاق‌ها و سرویس‌ها
اگر فرش کف اطاق‌ها و سرویس‌ها آسیب ببیند و مجبور به تعمیر آنها باشند، باید فرش‌ها را به همان از محل خود جمع آوری نمود. جمع آوری فرش‌های کف سرویس‌ها به هر علت که نیاز به تعمیر داشته باشند، کاری است حساس و نسبتاً مشکل، زیرا در کف سرویس‌ها علاوه بر عبور احتمالی لوله‌های آب و برق، وجود عایقکاری در کف این قسمت‌ها بر دشواری کار می‌افزاید و باید نهایت دقت را در مورد آنها مبذول داشت تا به لوله‌ها و عایق‌های رطوبتی آسیبی وارد نشود.
تخریب و تعمیر کاشیکاری
کاشیکاری در سرویس‌های ساختمان، یعنی جایی که معمولاً لوله‌های آب و گاهی فاضلاب از داخل دیوارهای آن عبور کرده، به کار می‌رود و به زیبایی بنا می‌افزاید. لوله‌های آب در اثر اتفاقات گو ناگون مثل پوسیدگی، سوراخ شدن، باز شدن درزهای آنها، یخزدگی احتمالی و غیر از اینها احتیاج به تعمیر پیدا می‌کنند. در این صورت باید ردیف کاشی‌هایی که در مسیر لوله‌ها قرار دارند، از جای خود کنده شده و پس از تعمیر، لوله‌ها دوباره در جای خود نصب شوند.
کاشی‌های نصب شده را نمی توان سالم از جای خود کند، چون با ملات ماسه و سیمان نصب شده اند، بنابراین باید با ته تیشه بنایی وسط کاشی را شکسته و با لبه تیز تیشه شکستگی را گسترش داد تا تقریباً یک سانتیمتر به لبه کاشی باقی بماند. احتمال دارد در اثر ضربه‌هایی که به وسط کاشی زده میشود، کاشی از روی سیمان و از محل درز جدا شود، اگر چنین نشد، باید با لبه پهن یک قلم آهنی و ضربه‌های سبک کاشی را از درز جدا کنند.
تخریب و تعمیر کارهای فلزی
آهن آلات مورد مصرف در کارهای ساختمانی ممکن است در موقع حمل و نقل، بارگیری، باراندازی، در حین اجرا و یا به دلایل گوناگون دیگر دستخوش معایبی شده و نیاز به تعمیر داشته باشند که برای رفع عیب آنها مطابق ضوابط تعیین شده در نشریه شماره ۵۵ عمل خواهد شد.
رفع معایب آهن‌های مورد مصرف در سازه ساختمان‌ها
پیچیدگی، تابیدگی و کمانش تمامی آهن آلات اسکلت فلزی ساختمان‌ها، نباید بیشتر از رواداری‌های تعیین شده در فصل کارهای فلزی باشند.
تخریب و تعمیر سازه‌های بتنی
معمولاً عملیات تعمیر شامل تخریب بتن معیوب و پر کردن فضای حاصل از کنده کاری با مصالح جانشین است. تخریب قسمتهای یاد شده، نباید به بتن و میلگردهای اطراف آن آسیب برساند. مصالح جانشین باید چنان انتخاب و به کار برده شوند که بیشترین پیوستگی را با بتن قدیم داشته باشند تا در اثر تکیدگی و تغییر طول نامتجانس قسمتهای جدید ن سبت به قسمتهای قدیم، به پیوستگی آن دو لطمه وارد نیاید. این مصالح پس از کاربرد، نباید ترک بخورند و این در صورتی میسر است که انقباض و یا انبساط ناهماهنگ، خواه به دلیل تغییر درجه حرارت و رطوبت و خواه به دلیل اختلاف کیفیت مصالح بین بتن قدیم و مصالح جانشین موجود نباشد.
روش‌های تعمیرکاری
متناسب با دامنه و گستره عملیات مورد نیاز برای رفع نارسایی‌های سازه‌های بتنی، از مصالح و روش‌های مختلف استفاده میشود که متدوال‌ترین آنها به شرح زیر است.
- ملات خشک
- بتن جانشین
- ملات جانشین
- اندود
