انواع قنات
قنات‌ها به دو دسته دائر و متروکه تقسیم شده و بر حسب موقعیتی که نسبت به مسیر راه دارند، باید در طولی که تحت تأثیر عملیات اجرایی قرار می‌گیرند، شرایط زیر در مورد آنها رعایت شود.
قنات‌های دائر
وقتی یک رشته قنات دائر مسیر راه را به طور مایل قطع نماید دستگاه نظارت می‌تواند دستور دهد تا امتداد قنات عمود بر راه منحرف شود مشروط بر آنکه مشکلی برای جریان طبیعی آب قنات به وجود نیاید.
- قنات منحرف شده جدید در صورتی که دستگاه نظارت تشخیص دهد باید با پوشش حفاظت و تقویت شود.
- قنات قدیمی که به صورت مایل در زیر راه قرار می گیرد باید مطابق دستورات دستگاه نظارت پر شود.
- چنانچه قنات در عمق کمتر از پنج متر از سطح زمین طبیعی قرار گرفته باشد باید با لوله‌های بتن مسلح به قطر حداقل ۸۰ سانتیمتر پوشش و تقویت شود.
- برای عمق‌های بین پنج تا ده متر قنات باید با قطعات بتن مسلح پوشش شود.
- چنانچه عمق قنات نسبت به سطح زمین طبیعی بیش از ده متر باشد می‌توان آن را با تأیید دستگاه نظارت بدون عملیات حفاظتی باقی گذاشت و یا در صورت لزوم با قطعات بتن مسلح پوشش و تقویت نمود.
- برای حفاظت قنات‌های دائر که در خاکبرداری قرار می‌گیرند بایستی طبق دستورات دستگاه نظارت عمل شود.
- برای پوشش، حفاظت و تقویت قنات‌ها باید مطابق نقشه‌های اجرایی و مشخصات فنی عمل شود.
قنات‌های متروکه زیر بستر راه
در حالتی که مسیر قنات‌های قدیمی و متروکه مسیر راه را قطع کند و عمق قنات حداکثر تا ۱۰ متر باشد، باید قنات مزبور را همان طوری که در بالا گفته شد پر نمود. در صورتی که عمق قنات بیشتر از ۱۰ متر باشد بنا به دستور دستگاه نظارت عمل خواهد شد. معمولاً در این حالت‌ها ته هر چاه باید نخست تا حداقل به ارتفاع ۱/۵ متر قلوه سنگ و یا شن درشت و بقیه با شفته آهک پر شود.
چاه قنات
چنانچه چاه‌های بازدید قنات (میله قنات) موجود در مسیر راه و یا داخل حریم آن قرار گیرد، این نوع چاه‌ها را باید برابر دستورات دستگاه نظارت ضمن حفظ عبور آب قنات، چاه قنات را کور نمود. چنانچه بر اثر کور نمودن چاه‌ها فاصله دو چاه مجاور نسبت به هم از حد لازم تجاوز نماید در این صورت پیمانکار طبق دستور دستگاه نظارت یک یا چند حلقه چاه قنات در خارج از حریم راه طبق نقشه مصوبه احداث خواهد کرد.
چاه‌های آزمایش و کنترل
در صورتی که برای پیدا کردن مسیر قنات‌های قدیمی نیاز به حفر چاه‌های آزمایشی باشد، چاه‌های حفر شده پس از انجام آزمایش و بازرسی باید کاملاً پر و مطابق مشخصات کوبیده شود. بهتر است این چاه‌ها در دو طرف مسیر حفر شده و روی آنها با کپه‌های خاک علامت گذاری شود. در این عملیات اگر به قنات‌های قدیمی دایر صدمه‌ای وارد شود پیمانکار باید به هزینه خود آنها را تعمیر و مرمت نماید.
قنات‌های موجود مجاور راه‌های در دست اقدام
از دست زدن و برداشتن خاک‌های اطراف میله‌های قنات که خارج از حریم راه قرار گرفته‌اند باید خودداری شود. هر گونه خسارتی که به قنات‌های موجود دایر برسد پیمانکار باید فوراً آن را به هزینه خود تعمیر نماید.
