سقف با تیرچه کرومیت
مشکلات اجرایی سقف‌ها با توجه به هندسه و نحوه عملکرد تیرچه کرومیت (تیرچه فلزی) و برخی مشکلات به وجود آمده در زمان اجرا، با بهره‌گیری از تجارب مهندسین به صورت زیر است.
- زنگ زدایی ورق تحتانی
- وجود تاب در تیرچه‌ها و مشکلات ناشی از آن
- آسیبپذیری بلوك‌ها در برابر ضربه
- تولید بسیار کم تیرچه فلزی با جان باز در کشور و مشکلات حمل و نقل
- مشکلات بتن‌ریزی و تراکم با توجه به عرض کم ورق‌های تحتانی
- کمانش جانبی نبشی فوقانی
- برش تیرچه‌ها و عدم ترمیم مناسب محل برش خورده با تقویت جوش
- اجرای گوشواره و مشکلات مربوط به آن
خطاهای اجرایی و ساخت سقف تیرچه کرومیت
در ساخت و اجرای سقف تیرچه کرومیت سهل انگاری‌ها و خطاهایی رخ می‌دهد که منجر به تضعیف و ریزش سقف می‌شود. از جمله این خطاها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
استفاده از مواد اولیه نامناسب
استفاده از نبشی‌های فابریک موجود در بازار یکی از شایعترین موارد در این زمینه است. تنها نبشی فابریک مجاز جهت استفاده در ساخت تیرچه‌های کرومیت، نبشی تولید کارخانه ذوب آهن اصفهان بوده که به دلیل ظرفیت تولید محدود و قیمت بالا، در اکثر شهرهای کشور یافت نمی‌شود و اختلاف قیمت آن با سایر نبشی‌ها، باعث عدم استفاده تولید کنندگان و عدم صرفه اقتصادی (در مقایسه با استفاده از ورق جهت ساخت نبشی) خواهد شد.
با اطمینان کامل می‌توان گفت که هیچ کدام از فولادهای وارداتی، مشخصات فنی مناسب جهت استفاده در ساختمان‌ها را ندارند و این موضوع در تمام اشکال پروفیل‌ها اعم از تیرآهن، میلگرد و ورق صادق است. زیرا هیچگونه نظارت کیفی بر اقلام وارداتی نیست و وارد کنندگان در جهت سود بیشتر ارزانترین فولادهای خارجی که طبیعتاً نامرغوبترین آنهاست، را وارد می‌کنند. این میلگردها را نیز به دلیل عدم حصول اطمینان از کیفیت به هیچ عنوان نباید در اعضای سازهای و ساخت تیرچه‌ها مورد استفاده قرار داد. بعضاً آنقدر کیفیت این میلگردها پایین است که بر اثر خم کردن آن با شعاع قوس مناسب مانند چوب خشک، ترد شکن شده است. بنابراین استفاده از این فولادها در ساختمان‌ها و تیرچه‌ها می‌تواند بسیار خطرآفرین باشد.
واضح است که استفاده از فولاد دست دوم به دلیل تغییر مشخصات فنی و مکانیکی آن هیچ جایگاهی در سازه و تیرچه‌ها ندارد و تنها مصرف کنندگان این فولادها کسانی هستند که هیچ چیز بجز قیمت برایشان اهمیتی ندارد. فولاد مصرفی در ورق پایینی باید با استاندارد ملی شماره ۱۶۰۰ مطابقت داشته و فاقد هرگونه اعوجاج و زنگزدگی باشد. متأسفانه برخی از مجریان سقف به جهت صرفه اقتصادی از ورق‌های کهنه و موج‌دار (پلیسه مانند) استفاده می‌کنند که این امر باعث ضعف سقف و عدم اجرای جوشکاری مناسب می‌شود.
متأسفانه استفاده از میلگردهای ذوبی در ساخت تیرچه‌های کرومیت نیز رواج دارد. میلگردهای ذوبی میلگردهایی هستند که از ذوب آهن قراضه بدست می‌آیند و بسیار بی کیفیت هستند و گاهاً قبل از اینکه تحمل بار کنند، در اثر حمل و نقل می‌شکنند.
استفاده از فولاد نوع AIII در ساخت تیرچه‌ها که مجاز نیست. به علت وفور فولاد AIII و ذوبی در بازار به این موضوع توجهی نشده و استفاده گسترده از این نوع فولادها در تهیه تیرچه مشاهده می‌شود. جوشکاری میلگردهای AIII مستلزم رعایت تمهیدات خاصی است که هیچکدام رعایت نشده و از طرفی در خم کردن میلگردها باید حداقل شعاع خم رعایت شود تا منجر به ترك خوردگی در میلگرد نشود.
میلگردهای مجاز جهت ساخت تیرچه‌های کرومیت تنها میلگردهای نوع AI نرم و AII نیمه سخت هستند. میلگردهای نوع AIII سخت، جوش پذیری بسیار کمی دارند و مطابق با نشریه شماره ۵۴۳ استفاده از آنها در ساخت تیرچه‌های کرومیت ممنوع است.
ساخت غیر اصولی تیرچه‌ها
در تولید تیرچه‌های کرومیت جوشکاری و کیفیت جوش از مهمترین مسائل در ساخت تیرچه‌ی با کیفیت بوده که با با بررسی چشمی قابل رویت است. علاوه بر جوشکاری، مسائل مختلفی در روش ساخت تیرچه‌ها وجود دارد که در کیفیت تولیدی بسیار موثر است که از جمله می‌توان به نحوه اورلپ زیگزاگ‌ها، رعایت بعد جوش و فواصل جوش، رعایت گام زیگزاگ‌ها بر اساس محاسبات، کنترل دمای محیط و بازرسی مرتب جوش‌ها اشاره نمود.
بنابراین یکی از مهمترین عوامل تهدید کننده سلامت تیرچه، جوشکاری نامناسب تیرچه‌ها است. استفاده از ترانس جوش تک فاز در بسیاری از کارگاه‌های غیر مجاز متداول است که موجب عدم استحکام جوش می‌شود. همچنین افزایش بیش از حد آمپر جوشکاری باعث ذوب شدن قطعات جوش شونده و کاهش شدید مقاومت تیرچه می‌شود. از دیگر مشکلات، ناکافی بودن طول جوش‌ها است. همچنین اورلپ نامناسب زیگزاگ‌ها، عدم جوش پذیری میلگرد زیگزاگ یا نبشی فوقانی و یا ناکافی بودن طول جوش زیگزاگ، وصله نامناسب قطعات، عدم رعایت گام زیگزاگ‌ها و حتی بی‌دقتی در طول تقویت‌ها از جمله مسائل شایع در ساخت تیرچه کرومیت است.
در دهانه‌های بزرگ طول جوش لازم میلگرد خرپایی روی بال تحتانی به سختی تأمین شده و عموماً این مورد در نقشه‌ها و محاسبات مورد توجه قرار نمی‌گیرد. عموماً دیده شده در تیرچه‌های موجود در بازار، مقدار جوش برای تیرچه‌های با دهانه کوتاه و بلند برابر است. این موضوع ناشی از بی توجهی به اهمیت موضوع جوش است.
جاری شدن نبشی فوقانی
در اثر جوش دادن بال فوقانی به تیرهای اصلی، جوش در محل تکیه گاه می‌شکند و نبشی فوقانی جاری می‌شود.
اجرا نکردن کلاف میانی
شکسته شدن یونولیت
در سقف کرومیت به دلیل عرض بیشتر یونولیت‌ها امکان شکسته شدن بلوك‌ها بیشتر است و همچنین به دلیل بتن ریزی هم زمان چند سقف ساختمان، اگر یونولیتی در سقف‌های بالا شکسته شود تعداد بلوك‌های شکسته شده در طبقات پایین بیشتر شده که لازم است تعداد بیشتری فوم تهیه شود.
مشکلات طراحی
به دلیل وجود کنترل‌های زیاد در محاسبات هر تیرچه، و لزوم سعی و خطا در انتخاب مقطع بهینه اقتصادی، وجود تیرچه‌هایی با طول‌های مختلف در هر ساختمان و نیاز به طراحی هر تیرچه به طور جداگانه، انجام محاسبات تیرچه‌های کرمیت امری مشکل به نظر می‌رسد، که فقدان نرم افزارهای کارا، سریع و مطمئن در این زمینه کاملاً مشهود است.
عدم طرح بهینه توسط تولید کنندگان
از آنجا که تولیدکنندگان تیرچه‌های کرومیت، آنها را به صورت کیلویی می‌فروشند لذا هرچه آنرا سنگین‌تر نمایند سود بیشتری خواهند داشت. بنابراین گاه تیرچه‌هایی با وزن دو یا سه برابر وزن مورد نیاز ساخته می‌شود. در این حالت از آنجا که باز هم توان محاسبه تیرچه‌ها را ندارند بال فوقانی تیرچه‌ها را اندکی قویتر می‌سازند تا به هنگام بتن ریزی تیرچه‌ها نشکند. دلیل این امر برای متخصصین کاملاً آشکار است اما بال تحتانی را بسیار ضعیف می‌سازند.
معایب سقف تیرچه کرومیت
از معایب این نوع سقف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- احتیاج به سقف کاذب
- زمان‌بر بودن قالب‌بندی سقف
- فضایی لازم برای دپوی قالب‌ها مثل سقف طاق ضربی
- استفاده از بلوک که در زلزله منجر به سقوط مصالح می‌شود.
- نیاز به نیروی ماهر و عوامل اجرائی آموزش دیده
- تولید بدون محاسبه
- وجود اختلاف نظر در اجرا
سقف با تیرچه بلوک
مشکلات اجرایی (خطاهای اجرایی)
- آسیب دیدن بتن پاشنه در تیرچه‌ها بر اثر جا‌بجایی و حمل و نقل
- اعوجاج و خم شدن آرماتورهای طولی و عرضی تیرچه‌ها در اثر جا‌بجایی و ضربه
- امکان بکارگیری میلگردهای ضایعاتی، پرسی و دو تکه در بال تحتانی تیرچه توسط بعضی تولیدکنندگان سودجو
- ایجاد ترکهای طولی در زیر تیرچه‌های بتنی بعد از بتن ریزی سقف‌ها
- شکست بتن پاشنه در محل تکیه گاه به دلیل بلند شدگی آرماتور طولی تیرچه در تکیه گاه
- سایه انداختن زیر تیرچه بتنی به دلیل استفاده از گازوئیل یا روغن سوخته برای تسهیل در بیرون آوردن از قالب
- استفاده از جوش دستی (الکتریکی) در تولید تیرچه بتنی سنتی
- امکان کاهش سطح مقطع میلگرد در صورت جوشکاری با آمپر بال
- در نقاطی که امکان استفاده از بلوک کامل میسر نبوده باید از بلوکهای با اندازه متفاوت استفاده شود. پر کردن این قسمت‌ها با خرده بلوکها ممنوع است.
اتصال اندود گچ و سیمان بهصورت مستقیم به سقف
پلی استایرن در معرض گرما به سرعت عقب نشینی می‌کند، بنابراین پوشش محافظت کننده باید اتصال مکانیکی به سازه مانند اتصال رابیتس به تیرچه‌ها داشته باشد. پوشش زیرین سقف (سقف کاذب)، باید به تیرها و تیرچه‌ها متصل و مهار شود. اتصال مستقیم اندود به بلوک با هر شکل هندسی اعم از معمولی یا دارای انواع شیار، به تنهایی و بدون استفاده از اتصالات مکانیکی به هیچ وجه مجاز نبوده و ضرورتاً باید از اتصالات مکانیکی مهارشده به تیرها و تیرچه‌ها نظیر سیستم رابیتس استفاده شود.
معضل انبار کردن بلوکها در کارگاه ساختمانی
بلوکهای پلی استایرن منبسط شده در محل کارگاه ساختمانی باید به دور از هرگونه مواد قابل اشتعال (نظیر رنگ‌ها، حلال‌ها یا زباله‌های قابل اشتعال) نگهداری شوند. محل نگهداری باید به گونه‌ای باشد که از احتمال ریزش یا تماس براده‌های داغ یا جرقه‌های ناشی از جوشکاری یا هر گونه شی داغ دیگر با بلوکها در کارگاه ساختمانی پیشگیری شود. محل انبار اصلی بلوکها حتی الامکان به دور از محل عملیات ساختمانی باشد تا از سرایت هرگونه شعله یا حریق احتمالی به محل انبار اصلی جلوگیری شود. تمامی کارگران و کارکنان باید نسبت به عدم استفاده از هرگونه شعله و نیز عدم استعمال سیگار در مجاورت محل نگهداری بلوکها توجیه شوند. استفاده از تابلوی استعمال دخانیات ممنوع در مجاورت محل نگهداری بلوکها الزامی است. تعدادی کپسول آتش نشانی نیز در نزدیکی محل نگهداری بلوکها پیش بینی شود.
استفاده از بلوک با ابعاد غیر استاندارد
استفاده از بلوهک‌ای با طول کمتر از ۳۰ سانتیمتر ممکن است خطر شکست بلوک را در پی داشته باشد. لذا به مصرف کنندگان توصیه می‌شود از به کار بردن بلوکهای با طول کمتر خودداری نمایند. همچنین هر گونه تولید یا ارائه بلوکهای به طول کمتر از ۳۰ سانتیمتر به مصرف کنندگان ممنوع است.
استفاده از بلوک غیر استاندارد
استفاده از نوع معمولی پلی استایرن منبسط شده در ساختمان از نظر ایمنی در برابر آتش، خطرناک و غیر قابل قبول است. حتماً بایستی پلی استایرن از نوع کند سوز و هر کدام دارای مهر استاندارد باشد. برای استفاده از نوع کند سوز شده نیز نیاز به کاربرد پوشش محافظت کننده (مانند سقف کاذب) است. اکثر بلوکهای پلی استایرن موجود در بازار، غیر استاندارد و آتش گیرنده هستند.
در مصارف ساختمانی استفاده از یونولیت کند سوز و رعایت الزامات ابلاغ شده توسط اداره استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ضروری است. یونولیت باید دارای بافتی یکدست باشد. استفاده از ضایعات و مواد اولیه نامرغوب و تاریخ مصرف گذشته در تولید یونولیت ممنوع است. به کار بردن یونولیت دانه ریز توسط کارفرمایان موجب شده که بعضی از تولید کنندگان سودجو از یونولیت‌های بسته بندی لوازم الکتریکی در تولیدات خود بهره گیرند. این یونولیت‌ها با وجود ظاهری متراکم و فشرده، از عدم چسبندگی کافی بین دانه‌های ریز یونولیت، برخوردار است که با کمترین فشار در زمان بتن ریزی شکسته می‌شوند.
انتقال حریق از فضای مجاور و بی احتیاطی
عدم مقاومت کافی بلوک در برابر اسپیسرها
با توجه به اینکه فوم‌ها آفتاب می‌خورند و سطح رویی کمی نرم می‌شود، اسپیسرها با اولین فشار درون یونولیت‌ها می‌نشینند که تا قبل از بتن ریزی و حتی در خود روز بتن ریزی بر اثر راه رفتن کارگران، تعداد زیادی از آنها عملاً کارایی لازم را نخواهند داشت.
عدم طول کافی نشیمنگاه در اکثر بلوک پلی استایرن
عدم پاشنه ناکافی بلوکهای تولیدی باعث شکستن و یا بیرون زدگی از تیرچه‌ها خواهد شد که خطر افتادن عوامل اجرایی در هنگام کار را به دنبال دارد.
آماده‌سازی و تمیز کردن دشوار محل بتن ریزی
با توجه به چگالی نامناسب بلوکهای غیر استاندارد، مصالح این بلوکها به راحتی از هم جدا شده و به صورت خرده و تکه‌های کوچک در محل بتن ریزی باقی می‌ماند.
عدم اتصال مناسب تیر به ستون یا تیر به تیر به علت وجود تکه‌های فوم
در برخی موارد به علت قالب‌بندی نامناسب یا عدم تمیز کردن قالب یا جهت جلوگیری از ریزش بتن، از تکه‌های یونولیت استفاده می‌شود که باعث عدم اتصال مناسب عضوهای سازهای به یکدیگر می‌شود
بلوک گذاری نامناسب در محل اتصال دیوارهای برشی سقف
بلوک گذاری نامناسب در محل اتصال دیوارهای برشی به سقف بتنی می‌تواند سبب کاهش عرض دیوار (در محل سقف) و بالطبع عدم عملکرد مناسب خمشی و برشی دیوار شده همچنین این نکته باعث عدم اتصال مناسب دیوار به سقف می‌شود که قطعاً باعث کاهش مقاومت سازه در برابر بار جانبی و حتی زوال اتصال و یا سازه خواهد شد.
معایب
بلوکهای یونولیت دارای معایب بسیار زیادی هستند. از دیگر معایب بلوک پلی استایرن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- هزینه رابیتس کاری و سقف کاذب
- انتقال بسیار زیاد سر و صدای طبقات بالاتر
- عدم امکان رول پلاک لامپ یا هر آویز سقفی دیگر
- ترک خوردن نازک کاری به خصوص گچ به دلیل اختلاف ضریب حرارتی بلوک با تیرچه
- عدم برتری رفتار آکوستیکی صدا نبودن انبساط و انقباض آن با بتن
- صداهای عجیب و غریب هنگام سرد شدن و گرم شدن اتاق‌ها تا رسیدن به دمای تعادل به دلیل همسان
- گرانتر بودن نسبت به سفال
- امکان خطر بیشتر برای کارگران هنگام کار روی سقف
- ایجاد گازهای سمی ناشی از آتش سوزی
برتری نداشتن رفتار آکوستیکی صوت بر خلاف تبلیغات فراوان
یونولیت جاذب صوتی بهتری نسبت به بتن است اما عایق صوتی برتری محسوب نمی‌شود. نتایج آزمایشگاهی رفتار آکوستیکی سقف با بلوک پلی استایرن نشان می‌دهد که این نوع سقف صدا بندی کوب‌های تقریباً معادل با سقف‌های تیرچه و بلوک با بلوک سفالی دارد. یونولیت به تنهایی تأثیری در افت صوت ندارد و این تصور و ذهنیت برخی از کارشناسان که به دلیل یکپارچه نبودن، در برابر ضربه و صدا اثرات مثبت دارد، خلاف واقعیت بوده و در مواردی مشاهده می‌شود که بر عکس در تقویت صدا اثرگذار خوبی هستند و با افزایش عرض این عیب تشدید می‌شود.
ترک خوردن نازک کاری
به دلیل اختلاف ضریب انبساط حرارتی بلوک پلی استایرن با تیرچه‌ها (اعم از کرومیت یا بتنی)، در اثر انبساط و انقباض نازک کاری زیر سقف به خصوص گچبری‌های سنگین‌تر حتی با وجود رابیتس، ترک می‌خورد.
معایب سقف تیرچه
- اجرای آن نسبت به سقف‌های مشابه زمان زیادی نیاز دارد.
- اجرای سقف تیرچه بلوک نیاز به نیروی ماهر و متخصص دارد که متأسفانه به این موضوع اهمیت چندانی داده نمی‌شود.
- بزرگترین عیب این سقف این است که در دهانه‌های بزرگ نمی‌توان استفاده کرد.
- استفاده از بلوک که در اثر زلزله بحث سقوط آنها مطرح است.
- جدا شدن فاز یونولیتی سقف در هنگام زلزله
- ریزش مصالح پوششی زیرین سقف در هنگام زلزله
- نداشتن عملکرد یکپارچه سقف با ستون‌های اطراف و عدم انسجام کافی در انتقال بار جانبی
- سقف تیرچه با بلوک پلی استایرن (یونولیت)
سقف عرشه فولادی
مشکلات اجرایی
- دشواری کاشت گل میخ در محل اورلپ شدن روی بال تیر آهن
- بستن انتهای ورق‌های عرشه به منظور جلوگیری از فرار بتن
- وقت گیر بودن آرماتوربندی سقف با آرماتورهای موجود در بازار
- احتمال بی دقتی در جهت گذاری مناسب ورق عرشه
معایب
از معایب سقف عرشه فولادی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- استفاده از سقف کاذب
- ایجاد بستر مناسب برای پخش صدا به دلیل فولادی بودن سطح زیرین سقف
- هزینه نسبتاً بالا
