شیل منبسط شده
شیل منبسط شده یک نوع سنگدانه است که ماده اولیه آن سنگ شیل بوده که یک نوع سنگ رسی است. این محصول مشابه لیکا است با این تفاوت که دانه‌های لیکا از خاک رس تهیه می‌شوند. شیل منبسط شده در آلمان به لیاپور، در انگلستان به آگلیت، در روسیه به کرامزیت و در آمریکا به هابدیت معروف است. از این محصول می‌توان به عنوان سبکدانه در بتن و بلوک سیمانی استفاده نمود. این محصول با استفاده از عملیات حرارتی در یک کوره گردان و حرارت دادن مواد اولیه تا دمای ۱۲۰۰ درجا سانتیگراد به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه تولید می‌شود.
این محصول دارای دانه بندی ۰ تا ۲۰ میلیمتر و چگالی انبوهی بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب است. قشر خارجی آن دارای بافت شیشه‌ای و رنگ اخرایی تا قهو‌ه‌ای بوده که وجود یک بافت اسفنجی متخلخل در داخل دانه تا حدود ۷۰ درصد فضای کل، ایجاد خواص ویژه‌ای از جمله وزن کم، رسانایی حرارتی پایین و …. نموده است.
این محصول در مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن مورد ارزیابی قرار گرفته و کاربرد آن در حیطه الزامات ارائه شده مجاز است.
الزامات شیل منبسط شده
استفاده از این محصول به عنوان سبکدانه در بتن و بلوک سیمانی به شرط رعایت تمامی الزامات زیر بلامانع است.
رعایت استاندارد ملی ایران به شماره ۷۶۵۷ الزامی است.
از لحاظ ویژگی‌های شیمیایی، مواد زیان آور موجود در سنگدانه‌های سبک باید درحد مجاز به شرح زیر باشد.
ناخالصی‌های آلی
ناخالصی‌های آلی سنگدانه‌های سبک که از طریق آزمون تعیین می‌شود. طبق روش استاندارد ملی ایران به شماره ۴۹۷۹، نباید رنگی تیره‌تر از استاندارد ایجاد کند مگر آنکه ثابت شود که تغییر رنگ پس از آزمون به دلیل وجود مقادیر کمی از موادی است برای بتن زیان آور نیست.
لکه گذاری
لکه ایجاد شده توسط یک سنگدانه سبک با شاخص ۶۰ یا بیشتر به واسطه وجود مقداری آهن، که با تجزیه شیمیایی اندازه گیری می‌شود باید معادل یا بیشتر از ۱/۵ میلیگرم در ۲۰۰ گرم نمونه باشد.
افت ناشی از سرخ شدن
افت ناشی از سرخ شدن سنگدانه‌های سبک به دست آمده از فرآورده‌های جنبی سوخت زغال سنگ با کک (استاندارد ملی ایران به شماره ۱۶۹۲) نباید بیشتر از ۱۲ درصد و افت سرخ شدن سایر سنگدانه‌های سبک نباید بیشتر از ۵ درصد باشد.
از لحاظ ویژگی‌های فیزیکی، سنگدانه‌های سبک تحت آزمون باید مطابق الزامات زیر باشند.
کلوخه‌های رسی و ذرات خرد شونده
مقدار کلوخه‌های رسی نباید بیشتر از ۲ درصد وزن نمونه خشک باشد.
دانه بندی
الزام خاصی برای دانه بندی پیشنهاد نمی‌شود و دانه بندی می‌توان بر اساس درخواست متقاضی تولید شود .
یکنواختی دانه بندی
برای اطمینان از یکنواختی در دانه بندی محموله‌های متوالی سنگدانه‌های سبک مدول نرمی نمونه‌های برداشت شده از محموله‌ها باید در فواصل زمانی مقرر شده توسط خریدار تعیین شود.
مدول نرمی سنگدانه‌های سبک در هر محصول نباید بیش از ۷ درصد از نمونه‌هایی که برای آزمون‌های تعیین کیفیت ارائه شده تفاوت داشته باشد. مگر آنکه برای تولید بتنی در موارد خاص استفاده شود.
یکنواختی چگالی انبوهی غیر متراکم
چگالی انبوهی غیر متراکم خشک محموله‌های سنگدانه‌های سبک که نمونه برداری و آزمایش می‌شود نباید بیش از ۵۰ کیلوگرم بر مترمکعب یا ۷ درصد هر کدام که بیشتر است از نمونه‌هایی که برای آزمون‌های کنترل کیفی ارائه شده تفاوت داشته و نباید از حدود ذکر شده در جدول زیر بیشتر شود.
| مشخصات اندازه دانه |
حداکثر چگالی انبوهی خشک غیر متراکم (کیلوگرم بر متر مکعب) |
| ریز (۴/۷۵-۰ میلیمتر) |
۱۱۲۰ |
| درشت (۹/۵-۲/۳۶ میلیمتر) |
۸۸۰ |
| مخلوط ریز و درشت |
۱۰۴۰ |
در نمونه‌های بتنی دارای سنگدانه‌های سبک تحت آزمون باید الزامات زیر رعایت شود.
بیرون پریدگی
نمونه‌های بتنی ساخته شده با سنگدانه‌های سبک که مطابق استاندارد ملی ایران به شماره ۷۶۵۷ مورد آزمایش قرار می‌گیرند نباید هیچ گونه بیرون پردیگی سطحی را نشان دهد.
پایداری در برابر یخ زدن و آب شدن
در صورت لزوم، سنگدانه‌های سبک باید از طریق آزمون یا عملکرد میدانی، پایداری لازم در برابر یخ زدن و آب شدن را داشته باشند.
جمع شدگی ناشی از خشک شدن
جمع شدگی ناشی از خشک شدن نمونه‌های بتنی ساخته شده با این سنگدانه‌ها استاندارد ملی ایران به شماره ۷۶۵۷ آزمایش می‌شوند باید حداکثر ۰/۱ درصد باشد.
اخذ گواهینامه فنی برای محصول تولیدی، پس از راه اندازی خط تولید از مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن الزامی است.
